Ένα σύμβολο που ακόμη και αυτοί που το χρησιμοποιούν δεν γνωρίζουν την πλήρη σημασία
Γράφει ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης
Όλο και πιο συχνά συναντάμε, τον τελευταίο καιρό, αυτοκίνητα που στο πίσω μέρος τους, φέρουν σχήμα ενός ιχθύος και σε ορισμένες περιπτώσεις, εντός του πλαισίου του σχήματος υπάρχει και η λέξη ΙΧΘΥΣ. Όσοι θυμούνται από το σχολείο και συγκεκριμένα από το μάθημα των θρησκευτικών την ισχύ της λέξης Ι.Χ.Θ.Υ.Σ αναγνωρίζουν το σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι χριστιανοί για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Σήμερα σε μια εποχή που οι χριστιανοί θεωρούν ότι διώκονται, αν και είναι η κυρίαρχη θρησκεία στην χώρα μας, όλο και περισσότεροι το χρησιμοποιούν, είτε ως αυτοκόλλητο στο αυτοκίνητο, είτε ως στάμπα σε μπλούζα, είτε ακόμη και σε τατουάζ ή φυλακτό που κρέμεται στο λαιμό. Στους δρόμους της Καβάλας είδαμε να κυκλοφορούν όλες οι παραπάνω επιλογές, οπότε ας επιχειρήσουμε να κάνουμε αφενός μια ιστορική αναδρομή αλλά και ένα αποσυμβολισμό με τους κανόνες της ιερής γεωμετρίας που διέπουν πολλά από τα θεολογικά και μυστικιστικά σύμβολα.
Σύμφωνα με τα γνωστά από το μάθημα των θρησκευτικών η λέξη ΙΧΘΥΣ, στην ουσία είναι το αρκτικόλεξο Ι.Χ.Θ.Υ.Σ. το οποίο αποδίδεται ως εξής:
Και η σημασία της λέξης είναι: “Ἰησοῦς Χριστὸς Θεοῦ Υἱὸς Σωτήρ”,
Ιώτα (ι), (Ἰησοῦς), “Ιησούς”
Χι (χ), (Χριστός), “χρισμένος”
Θήτα (θ), (Θεοῦ), “Θεού”, γενική ενικού του Θεóς, “Θεός”
Ύψιλον (υ), (Yἱός) “Γιος”
Σίγμα (ς), (Σωτήρ), “Σωτήρας”.
Οι πρώτες εμφανίσεις του συμβόλου Ι.Χ.Θ.Υ.Σ. στη χριστιανική τέχνη και λογοτεχνία, χρονολογούνται στον 2ο αιώνα μ.Χ. Η χρήση του συμβόλου μεταξύ των Χριστιανών είχε γίνει δημοφιλής στα τέλη του 2ου αιώνα και η χρήση του εξαπλώθηκε ευρέως τον 3ο και 4ο αιώνα. Στην αρχή της Εκκλησίας, το σύμβολο ιχθύς είχε την «πιο ιερή σημασία» και οι Χριστιανοί το χρησιμοποιούσαν για να αναγνωρίσουν εκκλησίες και άλλους πιστούς μέσω αυτού του συμβόλου επειδή διώκονταν από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το σύμβολο ιχθύς είναι επίσης μια αναφορά στην «Θεία Ευχαριστία, με τον οποίο το θαύμα του πολλαπλασιασμού των ψωμιών και των ψαριών είχε τόσο στενή σχέση τόσο σε χρόνο όσο και σε σημασία.
Η λέξη με τα αρχικά που αναφέραμε και συνθέτουν το αρκτικόλεξο Ι.Χ.Θ.Υ.Σ., αποτυπώνεται πέρα από γράμματα και με σχήματα, το σχήμα του ψαριού και του τροχού. Αυτός είναι και ο λόγος που τόσο στον αρχαιολογικό χώρο της Εφέσου, όσο και των Φιλίππων, αποτυπώνεται σε πλακόστρωτο το σχήμα του ψαριού με ένα τροχό δίπλα, όπως βλέπετε στις δυο φωτογραφίες! Αξίζει να σημειώσουμε ότι από την έρευνα μας στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων τα παραπάνω σύμβολα είναι απόκτημα των νεότερων χρόνων.
Το σχήμα του ψαριού, στην πλέον απλοϊκή ερμηνεία, είναι απλά η οπτικοποίηση της λέξης ΙΧΘΥΣ. Ωστόσο, στο επίπεδο της ιερής γεωμετρίας, το σύμβολο προκύπτει από την τομή δυο κύκλων, όπως το βλέπετε στην διπλανή φωτογραφία. Η ερμηνεία είναι ότι οι δυο κύκλοι συμβολίζουν την διατομή του πνεύματος με την ύλη! Το προϊόν αυτής της τομής είναι η εικόνα του ψαριού, που όπως προαναφέραμε συμβολίζει τον Ιησού. Με άλλα λόγια η τομή είναι υιός από την σύνθεση του πνεύματος με την ύλη, άρα το πρόσωπο που περιγράφεται έχει διπλή φύση ανθρώπινη – από τον κόσμο της φθοράς και της ύλης – και της θεϊκής – από τον κόσμο του πνεύματος.
Το σύμβολο του ψαριού, είναι προγενέστερο του χριστιανισμού, αλλά με άλλη σημασία, με την έλευση του Ιησού αποδόθηκε στην γέννηση του θεανθρώπου και σηματοδότησε και αστρολογικά μια νέα εποχή, αυτή των Ιχθύων την οποία επίσης σηματοδότησε η γέννηση του Ιησού. Το επόμενο επίσης πανάρχαιο σύμβολο που συνοδεύει τον τροχό με την έλευση του Χριστιανισμού απέκτησε μια νέα σημασία και σηματοδότησε τη νέα θρησκεία. Ο τροχός ήταν το πρώτο σύμβολο του Χριστιανισμού, αφού ο ΙΧΘΥΣ υιοθετήθηκε από τον 2ο αιώνα και μετά. Ο Μέγας Κωνσταντίνος, πριν ακόμη ανακαλυφθεί από τη μητέρα του ο Σταυρός στον τόπο του μαρτυρίου του Ιησού, κατανόησε την ανάγκη η νέα θρησκεία να έχει ένα σύμβολο, έτσι το πρώτο σύμβολο που υψώθηκε στους χώρους λατρείας του Χριστιανισμού ήταν τροχός με ένθετα δυο γράμματα το Χ και Ρ, τα δυο πρώτα από την λέξη ΧΡΙΣΤΟΣ. Το «χριστόγραμμα» όπως ονομάστηκε ήταν ένα σύμβολο που το έφερε στην περικεφαλαία του ο Μέγας Κωνσταντίνος και το Χ ήταν επίσης μια υπόμνηση του σταυρικού θανάτου του Ιησού. Στην πορεία όμως εμπλουτίζεται το σύμβολο και από 6 ακτίνες αποκτάει 8 και είναι αυτό το νέο σύμβολο συνοδεύει από τον 2ο αιώνα το σύμβολο του ψαριού. Ουσιαστικά ο τροχός μετουσιώνεται σε ένα νέο σύμβολο της λέξης Ι.Χ.Θ.Υ.Σ.!!! Οι 8 ακτίνες αντιπροσωπεύουν διαδοχικά τα γράμματα της λέξης Ι.Χ.Θ.Υ.Σ. Η μετουσίωση της λέξης σε ένα γεωμετρικό σχήμα φαίνεται στο παρακάτω σχέδιο και εκείνο που έρχεται στο μυαλό με το νέο σύμβολο, είναι αυτό που έγραψε ο Μαρσίλιο Φιτσίνο, τον 15ο αιώνα – πρόκειται για το πρόσωπο που μετέφρασε στα λατινικά κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τα κυριότερα τα έργα του Πλάτωνα και του Ερμή του Τρισμέγιστου και εκ των θεμελιωτών της Αναγέννησης-, που σημείωσε ότι «Να τιμάται τον εαυτό σας ως αιώνια ακτίνα του θείου φωτός»! Αν λοιπόν ο τροχός είναι ο Θεός τότε οι ακτίνες αυτού του τροχού είναι τα γράμματα της λέξης Ι.Χ.Θ.Υ.Σ. και χρέος κάθε μάρτυρα – χριστιανού να ταυτιστεί με αυτές τις ακτίνες δηλαδή με τις λέξεις που συνθέτουν την εικόνα του Ιχθύος!!! Ο καθένας είναι μια ξεχωριστή ακτίνα και όλοι μαζί οι ακτίνες της θεϊκής εκπόρευσης, οπότε αγαπάμε τον άλλο ως μέρος της δικής μας ταυτότητας.
Γι’ αυτό την άλλη φορά που θα δείτε αυτό το σύμβολο θα γνωρίζεται ότι είναι κάτι περισσότερο από αυτό που φαίνεται.