Ιστορία

Φτανει να πιάσει κανείς στο στομα του το όνομα του Μεγαλέξανδρου (όσο πιο ανυπόστατα τόσο το καλύτερο) και μεγάλη χλαπαταγή υψώνεται στα ΜΜΕ…. Συναρπαστικά επιδραστικός ακόμη εκείνος, εμείς ωστόσο πρέπει να παραμείνουμε νηφάλιοι και προσγειωμένοι στα πραγματικά δεδομένα της αρχαιολογικής σκαπάνης!…

Μετά το φιάσκο με το οστό του καημένου του χωλού που θα σερνόταν όταν ζούσε και υποτίθεται ότι ήταν του Φιλίππου Β΄, αλλά δεν βρέθηκε ποτέ στους βασιλικύς τάφους των Αιγών αφού το είχε περιμαζέψει ο αρχικός μελετητής του κ. Ν. Ξηροτύρης  από κάποια βαλκανική χώρα (!!!) ο. κ. Μπαρτζιώκας μας εμφάνισε μια νεα βαρύγδουπη ανακάλυψη, τον “ιερό χιτώνα”, λέει, τον πορφυρό με την λευκή ρίγα της στολής των Αχαιμενιδών  που φορούσε ως Φαραώ και βασιλιάς της Ασίας ο Μέγας και ήταν  κρυμμένος (!!!)  στην χρυσή λάρνακα με τα οστά του νεκρού βασιλιά που κατά την άποψη του δεν είναι ο Φίλιππος Β΄, αλλά ο Αρριδαίος-Φίλιππος Γ΄ (μια παλιά θεωρία που επανειλημμένα έχει απορριφθεί από τους πλέον σχετικούς με το αντικείμενο επιστήμονες με ακλόνητα επιχειρήματα, αλλά αυτό δεν φαίνεται να πτοεί τον συντάκτη του πονήματος….)

Ας δούμε όμως τα πραγματικά δεδομένα:

1. Για να μελετήσει κάποιος αρχαία ευρήματα καταθέτει σχετικό αίτημα στο ΥΠΠΟ και ύστερα από την γνωμοδότηση των αρμοδιων οργάνων (Τοπικά Συμβούλια Μνημείων ή ΚΑΣ) του χορηγείται ή δεν του χορηγείται η άδεια. Ο κ. Μπαρζιώκας δεν κατεθεσε κανένα αίτημα και προφανώς δεν του χορηγήθηκε καμία άδεια για μελέτη των οστών ή των διάφορων καταλοίπων που βρέθηκαν στους βασιλικούς τάφους και φυλάγονται στο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών.
2. Στο πλαίσιο της συντήρησης των οστών το 2014 έγινε μελέτη από τους κ.κ. Γ. Μανιάτη και Θ. Αντικατζίδη (υπάρχει σχετική προφορική εισήγησή τους σε ημερίδα της εποχής) των διάφορων ιχνών και διαπιστώθηκε ότι εκτός από τα κατάλοιπα πορφυρού υφάσματος, που ήταν ορατά και κατά συνέπεια γνωστά από το 1977 που άνοιξε η λάρνακα, υπήρχαν και ίχνη από χουντίτη και κάποια κολλώδη ουσία (ρετσίνι;)
3. Ο κ. Μπαρτζώκας ισχυρίζεται ότι το πορφυρό ύφασμα είχε άσπρη ρίγα, νομίζοντας ότι ο χουντίτης είναι το λευκό κομματι (!!!;;;;) και ότι αυτό το ύφασμα ήρθε αναγκαστικά από την Περσία!!!! Όμως ο χουντίτης, είναι ορυκτό με λευκό χρώμα που χρησιμοποιούνταν και ως χρωστική για επιφάνειες αντίστοιχη με τον ασβέστη, αλλά προφανώς όχι για να βάψουν νήμα από βαμβάκι, μαλλί ή μετάξι που εκ φύσεως έχει λευκό χρώμα! Επίσης ο χουντίτης δεν χρειάζεται να έχει περσική προέλευση, εφόσον άφθονα κοιτάσματά του υπάρχουν στην ίδια την Μακεδονία!

Το ίδιο ισχύει και για τα πορφυρά υφάσματα που χρησιμοποιούσαν μεταξύ άλλων και οι βασιλείς των Μακεδόνων ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια. Στον τάφο της «Δέσποινας των Αιγών»  που πέθανε στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. βρέθηκαν ίχνη τέτοιου υφάσματος. Ίχνη αντίστοιχου υπήρχαν και στον τάφο της βασίλισσας Ευρυδίκης (χρονολογείται με ακρίβεια στο 344/3 π.Χ.), ενώ στην χρυσή λάρνακα του προθαλάμου του τάφου του Φιλίππου Β΄ βρέθηκε το χρυσοπόρφυρο μάλλινο ύφασμα με το οποίο ήταν τυλιγμένα τα οστά της συζύγου του βασιλιά. Το ύφασμα αυτό,  η διακόσμηση του οποίου είναι χαρακτηρισττικά ελληνική και καμία σχέση δεν έχει με τα λεγόμενα “βαρβάρων υφάσματα” μελετήθηκε συστηματικά, συντηρήθηκε και εδώ και πολλά χρόνια εκτίθεται στο μουσείο των βασιλικών τάφων των Αιγών.

Με άλλα λόγια ούτε τα ίχνη του πορφυρού υφάσματος για το οποίο δεν έχουμε καμία ένδειξη ότι ήταν ένας χιτώνας, δηλαδή ένα φόρεμα με ραφές και μανίκια, ούτε ο χουντίτης αποτελούν στοιχεία, ούτε καν ενδείξεις ότι μέσα στην λάρνακα ήταν το περσικού τύπου «μεσόλευκον» ένδυμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Άλλωστε το  ύφασμα από την λάρνακα του προθαλάμου που σωζόταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση δεν είναι χιώνας, αλλά ένα είδος μεγάλου μαντηλιου, σαν σάλι.

Για να στηρίξει τους ισχυρισμούς του ο κ. Μπαρτζιώκας καταφεύγει και στην τοιχογραφία της ζωφόρου του τάφου, αλλά όπως φαίνεται δεν τα πάει καλά ούτε με την εικονογραφία ουτε με την ταύτιση των ενδυμάτων… Καθώς δεν είναι αρχαιολόγος εισπηδά έτσι σε επκίνδυνα για αυτόν γνωσιολογικά πεδία

Ισχυριζεται λοιπόν ότι ο έκτος κυνηγός είναι ο  Αλέξανδρος και ότι αυτός  φορά τον μεσόλευκον (ριγέ) πορφυρό περσικό χιτώνα (!) όμως ο έκτος κυνηγός, ένας πεζός,  με πορφυρή καυσία, το τυπικό μακεδονικό καπέλο, δεν φορά κανέναν χιτώνα! Κάτω από την πορφυρή χλαμύδα του που είναι ένα είδος μπέρτας από βαρύ μάλλινο ύφασμα είναι όπως καθένας βλέπει ολογυμνος!

Ο Αλέξανδρος, που ως γόνος της βασιλικής οικογένειας σύμφωνα με το γνωστό από τις πηγές μακεδονικό έθιμο κυνηγά έφιππος, είναι ο πέμπτος κυνηγός και φορά τον χαρακτηριστικό μακεδονικό χειριδωτό  χιτώνα (κοντό φόρεμα με μανίκια) που είναι επίσης πορφυρός, αλλά χωρίς καμία λευκή ρίγα. Πορφυρή χλαμύδα φορα και ο ίδιος ο Φίλιππος, ο έφιππος  γενειοφόρος κυνηγός που με το χρυσό κοντάρι καταφέρνει το θανάσιμο χτύπημα στο λιοντάρι.

Ο Ισχυρισμός ότι το πορφυρό ύφασμα που βρέθηκε το 1977 στην χρυσή λάρνακα είναι ο περσικός μεσόλευκος βασιλικός χιτώνας του Αλέξανδρου ως Φαραώ (!!!) είναι τόσο λανθασμένος όσο και ο ισχυρισμός ότι το ζαρκάδι στην αριστερή άκρη της τοιχογραφίας είναι μια «περσική γαζέλα»! Κάποιος που κάνει περίπατο στα δάση των Αιγών, με λίγη τύχη, μπορεί και τώρα ακόμη να συναντήσει ζαρκάδια όπως και αγριογούρουνα σαν αυτά της τοιχογραφίας να περιφέρονται ολοζώντανα!

Για μια ακόμη φορά, προσπαθώντας να κρατήσει στην δημοσιότητα μια ατυχή υπόθεση που θέλει τον τάφο να ανήκει στον Φίλιππο Γ ΄Αρριδαίο (ταφή μετά το 316 π.Χ.)  και όχι στον Φίλιππο Β΄ (ταφή το 336 π.Χ.) ο κ. Μπαρτζιώκας βάζει σε δοκιμασία την στοιχειώδη λογική, ενώ ως μη αρχαιολόγος ‘παρακάμπτει’  δεδομένα και στοιχεία, όπως π.χ. η κεραμική από την ταφική πυρά που δεν επιτρέπουν χρονολόγηση της ταφής μετά το 330 π.Χ.

Η ανακάλυψη της ταφικής πυράς στην οποία κάηκε το σώμα του βασιλιά με το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς στο  κεφάλι είναι η απόλυτη απόδειξη ότι  ο νεκρός δεν είναι ο Αρριδαίος , τα οστά του οποίου ανακομίσθηκαν από αλλού στις Αιγές, αλλά ο Φίλιππος Β΄. Άλλωστε, υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι και ο τάφος του Αρριδαίου και της συζύγου του Ευρυδίκης έχει ήδη βρεθεί στις Αιγές, στην βασιλική συστάδα των Τημενιδών.

Μένει να δούμε τι άλλο του Μεγαλέξανδρου θα επιστρατευτεί στο μέλλον για να διατηρηθούν ορισμένοι στην δημοσιότητα, λες και δεν υπάρχει ατελείωτο αρχαίο υλικό για σοβαρη έρευνα (που βέβαια δεν δημιουργεί κατά κανόνα χλαπαταγή στα ΜΜΕ!….

* κατά το “Αλέξανδρος ή ψευδομάντις” έναν διάλογο του Λουκιανού, όπου ένας ψευτομάντης εμφανίζεται ως Αλέξανδρος και κάνει το σόου του, φορώντας έναν πορφυρό χιτώνα με άσπρη ρίγα (μεσόλευκον)…. αξίζει να τον διαβάσετε!

1. Ο πέμπτος κυνηγός, ο νεαρός έφιππος Αλέξανδρος και ο έκτος κυνηγός ο πεζός με την πορφυρή χλαμύδα

1. 
2. Ο γενειοφόρος Φίλιππος μισοκρυμμένος πίσω από το κεφάλι του αλόγου του με το χρυσό κοντάρι ετοιμάζεται να καταφέρει το θανάσιμο χτύπημα στο λιοντάρι. Η πορφυρή χλαμύδα του ανεμίζει

1. 
3. τα ίχνη του πορφυρού υφάσματος στο οποίο ήταν τυλιγμένα τα οστά του Φιλίππου την ώρα που άνοιξε η λάρνακα το 1977

1. 
3. το μάλλινο χρυσοπόρφυρο ύφασμα από την λάρνακα του προθαλάμου

1. 
3. Η προσοψη του τάφου του Φιλίππου στην αριστερή επάνω γωνία το λαβωμένο ζαρκάδι

Το πλούσιο και πολυσήμαντο βιομηχανικό παρελθόν της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης αποτυπώνεται με τον πιο εξαιρετικό τρόπο μέσα από μια άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση φωτογραφίας που διοργανώνει, στη Δράμα, η υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης του υπουργείου Πολιτισμού.

Η φωτογραφική έκθεση φιλοξενείται μέχρι τέλος Νοεμβρίου στον εντυπωσιακό εκθεσιακό χώρο του αρχοντικού Αναστασιάδη ή αλλιώς «Μαρμάρινο Σπίτι», στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας, και διοργανώνεται με την υποστήριξη της ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού – Συμβούλιο Βιομηχανικής Κληρονομιάς. Μέσα από εντυπωσιακές φωτογραφίες υψηλής αισθητικής και ανάλυσης από κάθε γωνιά της περιφέρειας ΑΜΘ, παρουσιάζονται τα προστατευόμενα από το υπουργείο Πολιτισμού νεότερα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς του 19ου και 20ου αιώνα.

Από τους νερόμυλους και τον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας μέχρι τα κουκουλόσπιτα και τα μεταξουργεία στο Σουφλί, και από τα συγκροτήματα των καπναποθηκών σε Καβάλα και Ξάνθη μέχρι τα μεταλλεία της Θάσου και τα λιθότοξα γεφύρια στους ορεινούς οικισμούς, αναδεικνύεται η ιστορική ταυτότητα των περιοχών. Ταυτόχρονα διατηρείται ζωντανή η αρχιτεκτονική ιστορία αυτών των βιομηχανικών κτισμάτων, που αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η περιήγηση στη φωτογραφική έκθεση αναμφίβολα εντυπωσιάζει τον επισκέπτη καθώς αντικρίζει μπροστά του όλο αυτό τον αρχιτεκτονικό πλούτο. Την ίδια ώρα, όμως, τον γεμίζει με θλίψη για την εγκατάλειψη, στην οποία δυστυχώς βρίσκονται σήμερα τα περισσότερα από αυτά τα αρχιτεκτονικά στολίδια. Πρόκειται για εγκαταλελειμμένα πλέον βιομηχανικά κτίσματα, τα οποία στο διάβα των ετών φιλοξένησαν σημαντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, συμβάλλοντας καθοριστικά στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη πολλών ακριτικών και παραθαλάσσιων περιοχών της ΑΜΘ.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων ΑΜΘ και αποτελούν έργο του φωτογράφου και επιμελητή εκθέσεων, Στέργιου Καράβατου. Η έκθεση ταξινομείται σε πέντε θεματικές ενότητες, κάθε μια από τις οποίες αποτυπώνει και προβάλλει μέσα από τα στοιχεία του πρόσφατου τεχνικού πολιτισμού, την εικόνα που διαμόρφωσαν αυτά τα μνημεία και τον χαρακτήρα που καθόρισε τους τόπους, όπου λειτούργησαν.

Τα βιομηχανικά μνημεία ως τεκμήρια του ελληνικού πολιτισμού

Μιλώντας στα εγκαίνια της έκθεσης, ο Θεόδωρος Πριγγόπουλος, προϊστάμενος της υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων ΑΜΘ, υπογράμμισε πως η έκθεση αποτελεί ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στα επιτεύγματα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, της τεχνικής και της τέχνης της μηχανικής, όπως αυτά διαμορφώθηκαν και αναπτύχθηκαν κατά την εκβιομηχάνιση της περιοχής στα μέσα του 19ου αιώνα έως την αποβιομηχάνισή της μετά τα μέσα του 20ου αιώνα.

«Συνολικά 120 κτίρια, κτιριακά συγκροτήματα και τεχνικές κατασκευές σε αστικά κέντρα και στην ύπαιθρο της Περιφέρειας από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα καταγράφηκαν, ταξινομήθηκαν, αξιολογήθηκαν και χαρακτηρίστηκαν από το υπουργείο Πολιτισμού ως νεότερα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς ώστε να προστατευθούν θεσμικά, καθώς αναγνωρίζονται ως τεκμήρια του ελληνικού πολιτισμού και ως σημαντικό πολιτιστικό κεφάλαιο το οποίο χρήζει προστασίας και ανάδειξης», συμπλήρωσε ο κ. Πριγγόπουλος.

Ο φωτογράφος και επιμελητής της έκθεσης, Στέργιος Καραβάτος, μιλώντας στα εγκαίνια της έκθεσης δεν έκρυψε τη χαρά και την ικανοποίησή του για το τελικό αποτέλεσμα, κάνοντας λόγο για μια υπέροχη εμπειρία για τον ίδιο καθώς κατάφερε μέσα από αυτή τη δουλειά να συνδυάσει τη φωτογραφία με την αρχιτεκτονική.

«Το ευτύχημα ήταν», συμπλήρωσε, «ότι μπορούσαμε σε πάρα πολλά από αυτά τα μνημεία να έχουμε πρόσβαση στο εσωτερικό τους. Θα ήθελα, προσωπικά, να ευχαριστήσω τους ιδιώτες, που μας άνοιξαν τους χώρους τους, πολλές φορές ήταν τα ίδια τους τα σπίτια, και μας έδωσαν πρόσβαση σε μνημεία, τα οποία ο κόσμος δεν έχει την ευκαιρία να τα δει. Σε αυτή την καταγραφή είναι όσα μνημεία έχουν χαρακτηριστεί μόνο από το υπουργείου Πολιτισμού, γιατί υπάρχουν και άλλα χαρακτηρισμένα από τις Περιφέρειες και από τους τοπικούς φορείς».

Τέλος, όσον αφορά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε για τη φωτογράφιση και την καταγραφή των μνημείων, ο κ. Καραβάτος αναφέρθηκε στην πρόσβαση, καθώς πολλά από τα κτίρια ήταν επικίνδυνα, ενώ σε άλλα δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση. «Οι ιδιαίτερα στενοί δρόμοι, κυρίως εντός των αστικών κέντρων, όπου βρίσκονταν πολλά κτίρια δυσκόλεψαν πολύ το έργο της φωτογραφικής αποτύπωσης. Ωστόσο, το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίστηκε με πολλές λήψεις οι οποίες στο τέλος συνδυάστηκαν, παρουσιάζοντας ένα ιδανικό αποτέλεσμα», κατέληξε ο Στέργιος Καραβάτος.

B.Λωλίδης

Τα ευρήματα του ρωμαϊκού δαπέδου. Φωτογραφία: Johannes Bergemann / Georg-August-Universität Göttingen.
Ένα πολυτελούς κατασκευής οίκημα που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι σε περιοχή με υψόμετρο 500 μέτρα, τους οδήγησε στην ανακάλυψη ολόκληρου χωριού, με σπίτια πολυτελείας, που είχαν σιντριβάνια, μαρμάρινες πισίνες και πολυτελή κεραμικά.

Άγνωστα μνημεία του 2ου αιώνα π.Χ. ανακαλύφθηκαν σε λιμνοθάλασσα της Μεσογείου – Μαζί τους βρέθηκαν δύο ναυάγια και ένας ρωμαϊκός βωμός.

Οι επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Γκέντιγεκν, μελετούν για πάνω από μία εικοσαετία, τη ζωή και το εμπόριο των κατοίκων της αρχαίας Σικελίας. Πλέον, έχουν πραγματοποιήσει μια σημαντική ανακάλυψη: Στην επαρχία της Κατάνια, έχουν ολοκληρώσει τις ανασκαφές σε ένα ρωμαϊκό σπίτι, με μωσαϊκό δάπεδο που χρονολογείται από τον 2ο και τον 4ο αιώνα μ.Χ. Το σπίτι είναι κοντά στην πόλη Vizzini της νοτιοανατολικής Σικελίας και είναι τμήμα ενός ολόκληρου ρωμαϊκού χωριού.

Ευρήματα που δείχνουν πλούτο

Η ομάδα του Göttingen με επικεφαλής τον Δρ. Johannes Bergemann, από το αρχαιολογικό ινστιτούτο, ερευνά την περιοχή από το 2022. Αρχικά, ολόκληρη η περιοχήVizzini εξετάστηκε για τυχόν αρχαιολογικούς χώρους.

Μυστηριώδεις πέτρινες δομές και ρωμαϊκό άρμα ανακάλυψαν αρχαιολόγοι σε νεκρόπολη του 2ου αιώνα μ.Χ. – Τα μυστικά που αποκαλύπτονται.

Μετά τις επιφανειακές μελέτες των αναγνωρισμένων σημείων, το 2023 πραγματοποιήθηκε μια γεωφυσική μελέτη, η οποία εντόπισε ανωμαλίες στο γεωμαγνητικό πεδίο της Γης, και αναπαρήγαγε λεπτομερείς εικόνες του υπεδάφους χωρίς να χρειαστεί ανασκαφή.

Οι γεωφυσικές μετρήσεις οδήγησαν την ερευνητική ομάδα στην έναρξη των ανασκαφών που έφεραν στο φως τα σημερινά ευρήματα.

Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες εδώ

https://www.enikos.gr/timeout/anakalyfthike-olokliro-romaiko-chorio-me-spitia-polyteleias-logo-anomalion-sto-geomagnitiko-pedio-tis-gis/2245258/

Το αρχαίο μαρμάρινο μετάλλιο με την απεικόνιση της θεάς Τύχης που βρέθηκε στην περιοχή Khirbet Tinshemet. [Credit: Clara Amit, Ισραηλινή Αρχ. Το αρχαίο μαρμάρινο μετάλλιο με την απεικόνιση της θεάς Τύχης που βρέθηκε στην περιοχή Khirbet Tinshemet. [Credit: Clara Amit, Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων.

Το αρχαίο μαρμάρινο μετάλλιο με την απεικόνιση της θεάς Τύχης που βρέθηκε στην περιοχή Khirbet Tinshemet.
[Credit: Clara Amit, Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων].

Η παρουσία της Τύχης σε μια χριστιανική εκκλησία είναι ένα ασυνήθιστο εύρημα, που προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον πολιτισμικό συγκρητισμό της εποχής.

Κρυμμένα και ξεχασμένα για αιώνες στο δάσος Σοχάμ, κοντά στην καρδιά του Ισραήλ, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα ερείπια μιας εκπληκτικής βυζαντινής εκκλησίας του 6ου αιώνα, αφιερωμένη στον χριστιανό μάρτυρα Άγιο Βάκχο.

Η ανακάλυψη, που έγινε για πρώτη φορά το 1986, προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για μια ελάχιστα γνωστή ιστορική εποχή θρησκευτικού μετασχηματισμού. Μεταξύ των πιο συναρπαστικών ανακαλύψεων αυτών των ανασκαφών είναι ένα μοναδικό μαρμάρινο μετάλλιο που απεικονίζει τη θεότητα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, Τύχη, ένα αν μην τι άλλο σπάνιο εύρημα για τα χριστιανικά πλαίσια της εποχής.

Διαβάστε περισσότερα εδώ:https://anaskafi.blogspot.com/

Η πρόσφατη εξέλιξη στην επιστήμη των βράχων είναι η νέα ανακάλυψη στην Νάσκα της Λατινικής Αμερικής όπου 303 νέα γεωγλυφικά ανακαλύφθηκαν χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη        

Γράφει ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης

Στην Καβάλα και συγκεκριμένα στην περιοχή της Φωλιάς, στο όρος Σύμβολο υπάρχει μια από τις πιο σπάνιες και μυστηριώδεις απεικονίσεις επάνω σε βράχους. Πρόκειται για την παράσταση της λεγόμενης ΓΡΑΜΜΕΝΗΣ ΠΕΤΡΑΣ, που στην πραγματικότητα είναι ένα παλίμψηστο, με παραστάσεις όπου η μια επικαλύπτει την άλλη, ωστόσο και οι ίδιες οι παραστάσεις είναι μυστηριώδεις. Από αρχαία πλοία με πανιά, αρχαίοι ήλιοι, γεωμετρικά μοτίβα που επαναλαμβάνονται, ανθρώπινες μορφές με ζώα και φυσικά πάρα πολλά ανεξήγητα σύμβολα που δέχονται πολλαπλές ερμηνείες. Ωστόσο το βασικότερο πρόβλημα που δεν έχει λυθεί ακόμη είναι ο διαχωρισμός όλων αυτών των μορφών. Χρόνια τώρα ο βράχος έχει φωτογραφηθεί από πολλούς ερευνητές, αλλά δεν υπάρχει μια ουσιαστική διατύπωση που να συμπεριλαμβάνει το σύνολο της παράστασης ή των παραστάσεων.

Εδώ είναι που η τεχνολογία έρχεται να δώσει τη λύση. Συγκεκριμένα η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης δίνει απαντήσεις και σε άλλα ανάλογα προβλήματα. Συγκεκριμένα είναι σε εξέλιξη εδώ και χρόνια μια μελέτη που έχει ως σκοπό να ανακαλύψει νέες παραστάσεις, τα λεγόμενα γεωγλυφικά της Νάσκα, στη Λατινική Αμερική, κάτι ανάλογο με τις βραχογραφίες της Καβάλας και της ευρύτερης περιοχής, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα η κάθε παράσταση.

Συγκεκριμένα  ιαπωνική επιστημονική μελέτη που έγινε δυνατή χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη επέτρεψε την ανακάλυψη 300 νέων γεωγλυφικών στην έρημο της Νάσκα (Nazca) στο νότιο Περού, διπλασιάζοντας τον αριθμό των γνωστών μυστήριων γραμμικών αυτών σχημάτων που χρονολογούνται στα 2.000 χρόνια. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι οι βραχογραφίες της περιοχής μας χρονολογούνται σχεδόν διπλάσιας ηλικίας από αυτές του Περού, καθώς προσδιορίζονται χρονολογικά στο τέλος της λίθινης εποχής και στην αρχή της εποχής των μετάλλων. Εξάλλου οι περισσότερες βραχογραφίες στο Παγγαίο, το όρος Σύμβολο και στο τόξο από τους αρχαίους Φιλίππους μέχρι το Ζυγός είναι κοντά σε αρχαία ορυχεία χρυσού και αργύρου.

Οι νέες ανακαλύψεις

«Η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην έρευνα μας επέτρεψε να χαρτογραφήσουμε την κατανομή αυτών των γεωγλυφικών με μεγαλύτερη ταχύτητα και ακρίβεια», δήλωσε ο αρχαιολόγος Μασάτο Σακάι, του Πανεπιστημίου Yamagata, παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας κατά την διάρκεια συνέντευξης Τύπου στην ιαπωνική πρεσβεία στην Λίμα. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι προϊόν συνεργασίας του Πανεπιστημίου, του Ινστιτούτου Nazca και της IBM Research.

Η έρευνα επικυρώθηκε από την επιστημονική κοινότητα κι δημοσιεύθηκε την Δευτέρα στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) των Ηνωμένων Πολιτειών.

«Η παραδοσιακή μέθοδος, δηλαδή η οπτική αναγνώριση των γεωγλυφικών από φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης αυτής της τεράστιας έκτασης, ήταν αργή και ενείχε τον κίνδυνο ορισμένα να παραληφθούν», διευκρινίζει ο επιστήμονας. Ενώ «η επιταχυμένη έρευνα μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης επέτρεψε τον εντοπισμό 303 νέων γεωγλυφικών μέσα σε έξι μήνες επιτόπου εργασίας», σύμφωνα με το άρθρο που δημοσιεύθηκε στην PNAS.

Για την ανακάλυψη των 303 σχημάτων χρειάσθηκε η ανάλυση μεγάλου αριθμού γεωδιαστημικών φωτογραφιών από αεροπλάνα και η συμμετοχή της Τεχνητής Νοημοσύνης πολλαπλασίασε επί 16 τον ρυθμό. Αυτό δείχνει σε ποιο βαθμό η τεχνολογία αυτή επιταχύνει τις ανακαλύψεις σε τομείς όπως η αρχαιολογία.

Στο άρθρο υπενθυμίζεται ότι η ανακάλυψη των 430 ήδη γνωστών γεωγλυφικών της Νάσκα χρειάσθηκε περί τον ένα αιώνα.

Τα 303 νέα γεωγλυφικά περιλαμβάνουν «γιγάντια γραμμικά σχέδια που αναπαριστούν άγρια ζώα, αλλά και μικρά σχήματα με μοτίβα που συνδέονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα και περιλαμβάνουν ανθρώπους και οικόσιτα καμηλοειδή.

Οι περίφημες γραμμές της Νάσκα χρονολογούνται στα 2.000 χρόνια και ανήκουν την Παγκόσμια Κληρονομιά της Unesco. Απεικονίζουν γεωμετρικά σχήματα και σιλουέτες ζώων που δεν είναι ορατά παρά από τον ουρανό.

Το πραγματικό νόημα των γεωγλυφικών της Νάσκα παραμένει αίνιγμα: ορισμένοι ερευνητές βλέπουν σε αυτά ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, άλλοι ημερολόγιο.

Η περιοχή των γραμμών της Νάσκα βρίσκεται σε απόσταση 400 χιλιομέτρων νοτίως της Λίμα στη έρημο. Τα πρώτα γεωγλυφικά ανακαλύφθηκαν το 1927.

Οι κάτοικοι του πολιτισμού Νάσκα κατείχαν την περιοχή από το 200 έως το 700 μετά Χριστόν.

«Συνεργασία του Δήμου Θάσου, του ΔΠΘ και του Υπουργείου Πολιτισμού για την ανάδειξη των κτιρίων του Μεταλλευτικού Συγκροτήματος Λιμεναρίων Θάσου».

Τις προηγούμενες ημέρες, σε συνεργασία με τον Δήμο της Θάσου, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη κλιμακίου μηχανικών της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης υπό τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας κ. Θεόδωρο Πριγγόπουλο και ομάδας Μηχανικών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης με επικεφαλής τον Αντιπρύτανη κ. Κωνσταντίνο Χαλιορή στο Μεταλλευτικό Συγκρότημα Λιμεναρίων Θάσου.

Σκοπός της επισκέψεως ήταν η πραγματοποίηση αυτοψίας του χώρου και των κτιρίων του Μεταλλευτικού Συγκροτήματος για την εκπόνηση μελέτης για την αποκατάσταση, ανάδειξη και αξιοποίηση των κτιρίων του Μεταλλευτικού Συγκροτήματος.
Κατά την αυτοψία από τον Δήμο της Θάσου παρευρέθηκαν ο Δήμαρχος Θάσου κ. Ελευθέριος Κυριακίδης, ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών κ. Σταύρος Τσολάκης, ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Γεώργιος Κουτσουμανής και ο Αντιπρόεδρος της ΔΕΥΑΘ κ. Αργύρης Σαλταρής.

Μετά το πέρας της επισκέψεως, ο Δήμαρχος Θάσου κ. Ελευθέριος Κυριακίδης δήλωσε τα εξής:
«Μετά την επίσκεψη της Υπουργού Πολιτισμού κας. Λίνας Μενδώνη των περασμένο Ιούνιο έχει ξεκινήσει η διαδικασία ανάδειξης και αξιοποίησης του μεταλλευτικού συγκροτήματος.

Είναι μια μακρά διαδικασία αλλά για εμάς είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι πλέον υπάρχει έντονο και ουσιαστικό το ενδιαφέρον από το Υπουργείο Πολιτισμού και τις Υπηρεσίες του».

Δρομολογούνται τα έργα για την διάνοιξη διαδρομής πέριξ του Περιβόλου και η κατασκευή του μουσείου και χώρου υποδοχής

Αυτοψία στα έργα που εκτελούνται στον Τύμβο Καστά, στην Αμφίπολη, πραγματοποίησε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Η πρώτη φάση των έργων είχε ενταχθεί στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας-ΕΣΠΑ 2014-2020, το 2018, με αρχικό προϋπολογισμό 1.500.000 ευρώ. Το 2020 επανασχεδιάστηκε το σύνολο των έργων από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων και τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών, καθώς στην αρχική πρόταση καταγράφονταν σημαντικές παραλείψεις. Επίσης, αναθεωρήθηκε ο προϋπολογισμός, ο οποίος ενισχύθηκε με επιπλέον 300.000 ευρώ από το ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας και με 400.000 ευρώ από πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού, όπως και το χρονοδιάγραμμα περάτωσης των οροσήμων. Η πρώτη φάση, με τα έργα προστασίας, συντήρησης και αποκατάστασης του εξέχοντος μνημείου αλλά και του Τύμβου, ολοκληρώθηκε εντός των αναθεωρημένων χρονοδιαγραμμάτων.

Μετά την αυτοψία η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε:

«O Τύμβος Καστά, στην Αμφίπολη, είναι ένα μοναδικό μνημείο στην ελληνική επικράτεια, με διεθνή προβολή. Επιδίωξή μας είναι να αναδειχθεί, με τον καλύτερο τρόπο, στη βάση των αρχών της επιστήμης και της δεοντολογίας. Οι εργασίες εξελίσσονται εντός των χρονοδιαγραμμάτων που έχουν τεθεί. Σημαντικά ορόσημα για την αποκατάσταση του μνημείου είναι πλέον ολοκληρωμένα. H θόλος, πάνω από τα αγάλματα των δύο σφιγγών έχει ήδη αποκατασταθεί, με πρότυπο τρόπο. Εφαρμόστηκε μια σειρά- αφανής αλλά απαραίτητη- από περίπου 3.500 βλήτρα- για να συγκρατηθεί η θόλος και να μην δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα, στο μέλλον, στο μνημείο. Αυτό που επιδιώκουμε, αποτελώντας κεντρικό άξονα της πολιτικής μας είναι και αυτό το μνημείο, ακριβώς λόγω της μοναδικότητας του, να είναι -όσο το δυνατόν επιτρέπει η φύση του- επισκέψιμο και από τα εμποδιζόμενα άτομα και τους επισκέπτες του. Στόχος μας είναι το 2027 να αποδοθεί στους πολίτες. Ωστόσο, η Αμφίπολη, δεν είναι μόνον ο Τύμβος Καστά. Το ΥΠΠΟ, από τους πόρους που διαθέτει από το ΤΑΑ, χρηματοδοτεί την αποκατάσταση της Αρχαίας Ξύλινης Γέφυρας και επιπλέον την ολοκλήρωση του Αρχαιολογικού Πάρκου. Η περιοχή διαθέτει τεράστιο πολιτιστικό απόθεμα. Η απόδοση, το 2025, της αρχαίας Ξύλινης Γέφυρας και του Αρχαιολογικού Πάρκου και το 2027 του Τύμβου Καστά θα καταστήσουν την ευρύτερη Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας πόλο ανάπτυξης προς όφελος τόσο του Πολιτισμού, όσο και της οικονομίας των τοπικών κοινωνιών».

Επανεμφανίστηκε… το ψηφιδωτό

Στο ταφικό μνημείο πραγματοποιήθηκαν καθαρισμοί των επιφανειών, πληρώσεις των ρωγμών, καθώς και ανατάξεις των μαρμάρινων θραυσμάτων, τα οποία είχαν αποκολληθεί. Αφαιρέθηκαν τα ικριώματα από το χώρο με το ψηφιδωτό της Αρπαγής της Περσεφόνης και ολοκληρώνεται ο καθαρισμός του ψηφιδωτού. Αυτό σημαίνει ότι για πρώτη φορά μετά το 2014 όταν αποκαλύφθηκε το διάσημο πλέον ψηφιδωτό υπάρχει η δυνατότητα θέασης του συνόλου της παράστασης χωρίς κανένα εμπόδιο από τα στηρίγματα υποστήλωσης.

Ολοκληρώθηκε η διδακτική αναστήλωση σε τμήμα του περιβόλου, καθώς και η διαμόρφωση της εισόδου στο ταφικό μνημείο. Παράλληλα, ολοκληρώνεται η εκπόνηση των οριστικών μελετών που αφορούν στη διαμόρφωση των διαδρομών επίσκεψης πέριξ του Τύμβου, στη δημιουργία μουσειακού χώρου σε άμεση συνάρτηση με το μνημείο και στη δημιουργία των υποδομών υποδοχής των επισκεπτών.

Την Υπουργό Πολιτισμού συνόδευαν ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Γιώργος Διδασκάλου, ο Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Σερρών Παναγιώτης Σπυρόπουλος, ο Δήμαρχος Αμφίπολης Στέργιος Φραστανλής και τα αρμόδια υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟ.

Καβάλα: Ένα θολωτό στέγαστρο αναδεικνύει τον σημαντικό προϊστορικό οικισμό του Ντικιλί Τας.

Σε μια νέα περίοδο ετοιμάζεται να περάσει ένας από τους σημαντικότερους προϊστορικούς οικισμούς στη βόρεια Ελλάδα, το Ντικιλί Τας, μετά την ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για την κατασκευή ενός σύγχρονου προστατευτικού θόλου και την ανάδειξη του βραβευμένου ανασκαφικού έργου, που πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια.

Ο προϊστορικός οικισμός Ντικιλί Τας (που σημαίνει «όρθια πέτρα» στα τουρκικά) βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της πεδιάδας των Φιλίππων, στις παρυφές της σημερινής κωμόπολης των Κρηνίδων, του δήμου Καβάλας. Απέχει λιγότερο από 2 χλμ από το κέντρο της φημισμένης αρχαίας πόλης των Φιλίππων και τον ομώνυμο αρχαιολογικό χώρο. Το μαρμάρινο επιτύμβιο μνημείο ρωμαϊκής εποχής, από το οποίο προέρχεται το τοπωνύμιο Ντικιλί Τας, στήθηκε πλάι στην αρχαία Εγνατία οδό (τον δρόμο που ως γνωστόν συνέδεε το Δυρράχιο με την Κωνσταντινούπολη), η οποία διέσχιζε την πόλη των Φιλίππων, ακολουθώντας περίπου την ίδια διαδρομή με τη σημερινή επαρχιακή οδό, που οδηγεί στην πόλη της Καβάλας.

«Βάσει των αποτελεσμάτων των ανασκαφών και των πυρηνοληψιών (καρότων), η κατοίκηση στη θέση του Ντικιλί Τας εξελίχθηκε αδιάκοπα από τα μέσα της 7ης χιλιετίας μέχρι και το 1.100 π.Χ., ενώ βρέθηκαν και λείψανα κατοίκησης των αρχαϊκών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, όπως και τα ερείπια ενός βυζαντινού πύργου στην κορυφή του λόφου» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Έφορος Αρχαιοτήτων Σερρών και συνδιευθύνουσα των ανασκαφικών ερευνών Δρ. Δημητρία Μαλαμίδου.

Το Ντικιλί Τας αξιολογείται ως ένας ιδιαίτερα σημαντικός αρχαιολογικός χώρος χάρη στις γνωστικές, κοινωνικές και υλικές αξίες που τον χαρακτηρίζουν. Τα οικιστικά κατάλοιπα που βρέθηκαν είναι άφθονα και σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης που τα καθιστούν εύκολα αναγνώσιμα από το κοινό. Η ποικιλία και η ποιότητα των ευρημάτων είναι υψηλής αξίας και δείχνουν ότι πρόκειται για έναν ζωτικής σημασίας προϊστορικό οικισμό. Αξιόλογη είναι η αρχαιότερη μαρτυρία παραγωγής κρασιού σε αυτόν, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Προστασία των νεολιθικών κατοικιών

Το στέγαστρο που πρότεινε η μελετητική ομάδα της ανασκαφής και έλαβε την ομόφωνη έγκριση του ΚΑΣ θα επιτρέπει στους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με προϊστορικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που σπάνια μπορούν να συναντήσουν σε αρχαιολογικούς χώρους, ώστε να ανακαλύψουν και να κατανοήσουν ένα άγνωστο μακρινό παρελθόν. «Το στέγαστρο», σημειώνει η κ. Μαλαμίδου, «θα προσφέρει επαρκή προστασία των νεολιθικών σπιτιών από τα καιρικά φαινόμενα, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται συμβατό με τον αρχαιολογικό χώρο και δεν δημιουργεί σύγχυση ως προς τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, τα υλικά και τον τρόπο κατασκευής των νεολιθικών οικιστικών μονάδων».

Πέρα όμως από το θολωτό σκέπαστρο, η μελέτη περιλαμβάνει και μια σειρά άλλων έργων, που θα συμβάλουν στην ανάδειξη του προϊστορικού οικισμού, θα τον κάνουν επισκέψιμο και σε συνδυασμό με τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, που αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, θα δημιουργήσει ένα μοναδικό μνημειακό σύνολο.

Μεταξύ άλλων, η πρόταση περιλαμβάνει: Τη δημιουργία εισόδου και υποδομών εξυπηρέτησης των επισκεπτών, τη δημιουργία μονοπατιών επίσκεψης με υλικά φιλικά προς το χρήστη, κατάλληλων για ΑμΕΑ, και σε απόλυτη συμφωνία με το περιβάλλον, τη δημιουργία χώρων στάσης με τον κατάλληλο αστικό εξοπλισμό, την πληροφόρηση των επισκεπτών με τις κατάλληλες ενημερωτικές πινακίδες και την πρόβλεψη χώρου για μελλοντική εγκατάσταση μουσείου και χώρου για εργαστήρια πειραματικής αρχαιολογίας.

Η βράβευση από το Γαλλικό Ινστιτούτο

Το 2020 η αρχαιολογική ερευνητική ομάδα του Ντικιλί Τας βραβεύθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία με το Μέγα Βραβείο Αρχαιολογίας του ιδρύματος Simone και Cino Del Duca, σε αναγνώριση της επιστημονικής ποιότητας της ομάδας και της σπουδαιότητας των ανασκαφικών εργασιών στον προϊστορικό οικισμό.

Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, αρχαιολόγος Δημητρία Μαλαμίδου, συνδιευθύνει από το 2008 το ανασκαφικό πρόγραμμα μαζί με την επίτιμη Έφορο Αρχαιοτήτων Χάιδω Κουκούλη – Χρυσανθάκη, μέλη και οι δύο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Από την πλευρά της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, συνδιευθύνουν το πρόγραμμα οι Pascal Darcque και Ζωή Τσιρτσώνη.

«Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός», συνεχίζει η κ. Μαλαμίδου, «ότι στη λεγόμενη “οικία 1”, του προϊστορικού οικισμού που χρονολογείται γύρω στο 4200 π.Χ., βρέθηκε η πιο παλιά μέχρι στιγμής ένδειξη οινοποίησης στην Ευρώπη. Χημικές αναλύσεις οργανικών καταλοίπων σε πήλινα αγγεία έδειξαν την ύπαρξη χημικών ενώσεων που με ασφάλεια υποδηλώνουν διαδικασία ζύμωσης σταφυλιών για παραγωγή κρασιού».

Στο σύνολο των ευρημάτων που είδαν μέχρι σήμερα το φως της αρχαιολογικής σκαπάνης περιλαμβάνονται εκτός των άλλων και μια σειρά από αντικείμενα κόσμησης. Τα πιο ενδιαφέροντα, σύμφωνα με την κ. Μαλαμίδου, είναι μια σειρά από κυνόδοντες αγριόχοιρου ως πρώτη ύλη, καθώς και τα τελικά επεξεργασμένα διακοσμητικά πλακίδια που φτιάχνονταν από αυτούς. «Βρέθηκαν επίσης εκατοντάδες χάντρες περιδέραιου, λίθινες και οστέινες, ενώ τέσσερα φύλλα χρυσού, τυλιγμένα γύρω από μία ή περισσότερες χάνδρες στο ίδιο περιδέραιο, είναι φτιαγμένα από καθαρό χρυσό», σημειώνει η Έφορος Αρχαιοτήτων Σερρών.

Η ιστορική εξέλιξη της τούμπας

Η τούμπα του Ντικιλί Τας, με ύψος ανθρωπογενών επιχώσεων 16 μέτρων, είναι μία από τις μεγαλύτερες τούμπες των Βαλκανίων. Το χαμηλότερο σημείο, στο οποίο έχουν φτάσει οι ανασκαφές μέσα στον οικισμό, βρίσκεται περίπου 5 μέτρα ψηλότερα από το φυσικό έδαφος, δηλαδή από το αρχικό επίπεδο της πεδιάδας.

«Στο σημείο αυτό», τονίζει η κ. Μαλαμίδου, «βρισκόμαστε γύρω στο 5500 π.Χ., στις αρχές της Νεότερης Νεολιθικής περιόδου, σύμφωνα με την τρέχουσα αρχαιολογική ορολογία, πράγμα που σημαίνει ότι η πρώτη εγκατάσταση θα πρέπει να έγινε αρκετούς αιώνες νωρίτερα. Οι έρευνες επιβεβαίωσαν ότι στη βάση του λόφου υπάρχουν ανθρωπογενείς αποθέσεις της Αρχαιότερης Νεολιθικής, που χρονολογούνται με ασφάλεια στο δεύτερο μισό της 7ης χιλιετίας π.Χ.».

Η θέση κατοικείται σχεδόν χωρίς διακοπή μέχρι το 1.200 π.Χ. περίπου, στο τέλος της λεγόμενης Εποχής του Χαλκού. Λείψανα αυτής της περιόδου έχουν βρεθεί πολύ κοντά στην κορυφή της τούμπας, κάπου 15-16 μέτρα πάνω από το αρχικό έδαφος. Ο χώρος συνέχισε να κατοικείται, πιο σποραδικά όμως, και στη διάρκεια των ιστορικών χρόνων. Τον 10ο αιώνα, χτίζεται στην κορυφή ένα κτίσμα με γερά θεμέλια και τοίχους, ένας πύργος, που προφανώς συνδέεται με τη γειτονική βυζαντινή ακρόπολη των Φιλίππων. Πριν από τον ερχομό των αρχαιολόγων, η τούμπα είχε πια πάψει να κατοικείται από αιώνες και ο χώρος καλλιεργούνταν με καπνά, όπως και τα περισσότερα άλλα χωράφια στη γύρω περιοχή.

Οι ελληνογαλλικές έρευνες στο Ντικιλί Τας

Οι πρώτες δοκιμαστικές τομές έγιναν το 1920 από τον Γάλλο αρχαιολόγο L. Renaudin. Οι πρώτες, όμως, συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν σαράντα χρόνια αργότερα, το 1961, από τον Γάλλο καθηγητή J. Deshayes και τον Έλληνα Δ. Θεοχάρη, τότε Έφορο Αρχαιοτήτων.

Οι εργασίες τους, που κράτησαν ως το 1975, έφεραν στο φως εκατοντάδες κατάλοιπα σπιτιών από διάφορες περιόδους και αποκάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος της λεγόμενης «στρωματογραφικής ακολουθίας», δηλαδή της σειράς διαδοχής των στρωμάτων κατοίκησης.

Μετά το 1986, ακολούθησαν άλλα δύο ερευνητικά προγράμματα, από τον Γάλλο καθηγητή της Σορβόννης R. Treuil και την τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Καβάλας Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη. Τα προγράμματα αυτά απέδωσαν σημαντικά στοιχεία για την οργάνωση του οικισμού και τον τρόπο ζωής των κατοίκων.

Το 2019 ξεκίνησε ένας τέταρτος κύκλος ερευνών, σε μια νέα ελληνογαλλική συνεργασία. Οι έρευνες στο Ντικιλί Τας πραγματοποιούνται πάντοτε υπό την αιγίδα της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, με τη στήριξη και εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού.

Αποστολή του 2024: Ανακάλυψη ενός σημαντικού τμήματος του κύτους του πλοίου    

Μεταξύ 17 Μαΐου και 20 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε η αποστολή του 2024 στο ναυάγιο των Αντικυθήρων, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος 2021-2025, που υλοποιείται από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα και εποπτεύεται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι εξαιρετικά καλές καιρικές συνθήκες επέτρεψαν στην ομάδα να σημειώσει σημαντική πρόοδο στις εργασίες πεδίου. Από τις ανασκαφές προέκυψαν πολυάριθμα ευρήματα, ενώ εξαιρετικής σημασίας είναι η ανακάλυψη ενός σημαντικού τμήματος του κύτους του πλοίου.

Για πρώτη φορά από την ανακάλυψή του από τους Συμιακούς σφουγγαράδες το 1900, η συστηματική επιστημονική προσέγγιση που πραγματοποιήθηκε από τη διεθνή ερευνητική ομάδα με επικεφαλής την Δρ Αγγελική Γ. Σίμωσι (επίτιμη διευθύντρια Αρχαιοτήτων ΥΠΠΟΑ) και τον καθηγητή Αρχαιολογίας Lorenz Baumer (Πανεπιστήμιο της Γενεύης) στοχεύει στην καλύτερη κατανόηση του τόπου του περίφημου ναυαγίου, και στην επανεξέταση ενός από τα πλουσιότερα φορτία πλοίων της αρχαιότητας. Η έρευνα ανοίγει ταυτόχρονα νέα ερωτήματα: υπήρχε μόνο ένα πλοίο που ενεπλάκη σε αυτή την αρχαία ναυτική τραγωδία; Πώς ακριβώς συνέβη το ναυάγιο; Τα ανθρώπινα λείψανα που ανασύρθηκαν τα τελευταία χρόνια ανήκαν σε επιβάτες ή σε μέλη του πληρώματος;

Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν πολλές τεχνικές: Ο σχεδιασμός και η ανατροφοδότηση στοιχείων υποβοηθήθηκαν από τη βάση δεδομένων και το Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) που δημιουργήθηκαν κατά τα προηγούμενα έτη. Τηλεχειριζόμενα οχήματα της Hublot Xplorations και της Μονάδας Υποβρυχίων Αποστολών του Λιμενικού Σώματος χρησιμοποιήθηκαν για την παρακολούθηση και τον συντονισμό όλων των υποθαλάσσιων επιχειρήσεων σε πραγματικό χρόνο και για την κατασκευή ψηφιακών τρισδιάστατων μοντέλων επιλεγμένων περιοχών. Τρισδιάστατα μοντέλα των ανελκυσθέντων αντικειμένων δημιουργήθηκαν χάρη σε ένα ειδικό σκάνερ που αναπτύχθηκε ειδικά για το ερευνητικό πρόγραμμα από το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της ωρολογοποιίας Hublot.

Μια εξειδικευμένη μεθοδολογία επανδρωμένης υποβρύχιας επιφανειακής έρευνας εφαρμόστηκε στην πλήρη έκταση της περιοχής του ναυαγίου, που εκτείνεται σε δύο διακριτές τοποθεσίες συγκεντρώσεως ευρημάτων με μεταξύ τους απόσταση 200 μέτρα (Περιοχές «Α» και «Β»). Στόχος ήταν να εντοπιστούν, να αναγνωριστούν και να τεκμηριωθούν με λεπτομέρεια τα υπολείμματα της χρηστικής κεραμικής και των αγγείων που εξυπηρετούσαν μεταφορικούς ή αποθηκευτικούς σκοπούς. Επιλεγμένα αντιπροσωπευτικά δείγματα ανακτήθηκαν για περαιτέρω μελέτη. Η χρήση νεοαποκτηθέντων συσκευών κατάδυσης μικτών αερίων κλειστού κυκλώματος συνέβαλαν σημαντικά στην αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των διαδικασιών κατάδυσης.

Εφαρμόστηκε νέα μέθοδος υποβρύχιας ανασκαφής περιορισμένης παρέμβασης, που αποδίδει τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα. Ανασκάφηκαν επιλεγμένες ζώνες εμβαδού 2×2μ. και συλλέχθηκαν όλα τα εξαγόμενα ιζήματα, τα οποία μελετήθηκαν προκαταρκτικά σε ειδικό μικρογεωαρχαιολογικό εργαστήριο που είχε εγκατασταθεί στο πεδίο, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό ακριβείς στρωματογραφικές παρατηρήσεις, και υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα της τοποθεσίας και τις διαφορετικές διαδικασίες σχηματισμού του αρχαιολογικού χώρου μεταξύ των Περιοχών «Α» και «Β». Επιπλέον, η ανάλυση φυτόλιθων και η ταυτοποίηση διάφορων ρητινών και υλικών καλαφατίσματος παρείχε κρίσιμες νέες πληροφορίες για το πλοίο και το φορτίο του, ενώ η λεπτομερής ανάλυση της κεραμικής συνέβαλε στην πληρέστερη κατανόηση της εικόνας της διασποράς του ναυαγίου. Τέλος, η ερευνητική ομάδα είχε στη διάθεσή της τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων που προέκυψαν μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής περιόδου του 2023, όπως υπολειμμάτων οστών και μολύβδου, τα οποία συνέβαλαν στην λεπτομερή καθοδήγηση των νέων ανασκαφικών πρακτικών.

   Πλούσια αποτελέσματα

Οι συνεχιζόμενες και νέες ανασκαφικές τομές που ανοίχτηκαν και στις δύο περιοχές («Α» και «Β») απέδωσαν πλούσιο αρχαιολογικό υλικό: περίπου 300 αντικείμενα ή ομάδες αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων 21 θραυσμάτων μαρμάρου (18 από μαρμάρινα αγάλματα), πολυάριθμα θραύσματα και άλλα δομικά στοιχεία του κύτους του πλοίου, και πάνω από 200 θραύσματα κεραμικής. Εξήχθησαν επίσης αρκετά γεωαρχαιολογικά δείγματα.

   Το πρόσφατα ανακαλυφθέν τμήμα του κύτους του πλοίου

Το πιο σημαντικό εύρημα του 2024 είναι ένα δομικό μέρος του κύτους του πλοίου που συνδυάζει σημαντικά ναυπηγικά χαρακτηριστικά για τα οποία μέχρι τώρα υπήρχαν μόνο υποθέσεις. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκε ένα τμήμα των υφάλων του πλοίου, συμπεριλαμβανομένου μικρού αριθμού συνδεδεμένων ξύλινων σανίδων που σχηματίζουν το εξωτερικό περίβλημα (πέτσωμα) με εγκάρσιες ενισχύσεις (νομείς) στερεωμένες στην αρχική τους θέση, τα οποία συνδέονται με τρόπο που δηλώνει τη μεθοδολογία κατασκευής «πρώτα το κέλυφος» (shell first) με τους αρχικούς συνδέσμους (χάλκινους ήλους) και την εξωτερική προστατευτική μολύβδινη επίστρωση να σώζονται σε άριστη κατάσταση. Χάρη σε αυτό το εύρημα, η ακριβής θέση στον βυθό και ο προσανατολισμός του αρχαίου πλοίου είναι πλέον γνωστά. Μέσα από τη συνεχιζόμενη συγκριτική μελέτη δεδομένων, τίθεται το ερώτημα εάν βυθίστηκαν κατά το ίδιο συμβάν στα Αντικύθηρα περισσότερα του ενός πλοίου. Τα νέα ναυπηγικά δεδομένα που ανακτήθηκαν και οι εκτενείς εργαστηριακές αναλύσεις που έχουν προγραμματιστεί για τα δείγματα από το κύτος που ανελκύσθηκαν αναμένεται να ρίξουν πρόσθετο φως σε λεπτομέρειες όπως τα είδη ξύλου που επιλέχθηκαν για την κατασκευή διαφόρων τμημάτων του πλοίου, την ηλικία του και ενδεχομένως την προέλευσή του.

   Δεύτερη τοποθεσία ναυαγίου

Μια δεύτερη περιοχή ενδιαφέροντος (Περιοχή «Β») διερευνάται επίσης λόγω της συγκέντρωσης κεραμικής μεγάλης ομοιότητας με αυτή που ανακτήθηκε με την πάροδο των ετών από την κύρια τοποθεσία του ναυαγίου (Περιοχή «Α»). Οι ανασκαφικές προσπάθειες αυτής της περιόδου έφεραν στο φως νέα στοιχεία που επιβεβαιώνουν την παρουσία των υπολειμμάτων ενός ξύλινου πλοίου, τα οποία βρέθηκαν κάτω από το θρυμματισμένο φορτίο που μετέφερε. Τα ευρήματα αυτά τεκμηριώθηκαν και ανακτήθηκαν για περαιτέρω ανάλυση, στην προσπάθεια πληρέστερης κατανόησης της σχέσης μεταξύ των περιοχών «Α» και «Β». Λεπτομέρειες της επιφάνειας του πυθμένα της θάλασσας έχουν καταγραφεί ψηφιακά με σύγχρονες μεθόδους, επεκτείνοντας και εμπλουτίζοντας τα διαθέσιμα τρισδιάστατα μοντέλα προηγούμενων περιόδων.

   Μάρμαρο και κεραμική

Τα μαρμάρινα θραύσματα που βρέθηκαν και ανακτήθηκαν, αποτελούν τεκμήρια για τη συγκέντρωση γλυπτών έργων τέχνης, κυρίως στο ανώτερο τμήμα της Περιοχής “Α” (εκτός από ένα δάχτυλο που βρέθηκε σε μεγαλύτερο βάθος): δύο θραύσματα μαρμάρινων κεφαλών του ίδιου τύπου με αυτά που ανελκύστηκαν σε προηγούμενες περιόδους, αρκετά δάχτυλα από τουλάχιστον δύο άνω άκρα, δύο δάχτυλα κάτω άκρων, ένα τμήμα παλάμης και θραύσματα ιματίων. Από τις διαφορές που διαπιστώθηκαν στην ποιότητα των θραυσμάτων και στην ανατομική τους συνάφεια συμπεραίνεται ότι αυτά αποτελούν τμήματα διαφόρων αγαλμάτων. Σε ό,τι αφορά τα κεραμικά ευρήματα, εκτός από τα θραύσματα που εντοπίστηκαν στη διάρκεια της ανασκαφής τα οποία και ανελκύστηκαν, έμφαση δόθηκε στην λεπτομερή αναγνώριση της τυπολογίας των εμπορικών αμφορέων. Ήδη από προηγούμενες ανασκαφές στο ναυάγιο έχουν καταγραφεί πέντε διαφορετικοί τύποι: Κώοι, Ροδιακοί, Ψευδοκώοι, ημιαμφορείς, Εφεσιανοί/Ομάδα Νίκανδρου και Lamboglia 2.

Τα αποτελέσματα της έρευνας πεδίου του 2024 επιβεβαιώνουν την αφθονία των Κώων αμφορέων στον χώρο του ναυαγίου, καθώς και την ύπαρξη Ροδιακών και Εφεσιανών αμφορέων. Οι αμφορείς Lamboglia 2, ωστόσο, αποδείχτηκαν πολύ περισσότεροι από ό,τι αναμενόταν και διαχωρίζονται τυπολογικά σε τρείς επιμέρους κατηγορίες. Ενώ οι γνωστοί τύποι απαντώνται και στις δύο περιοχές Α και Β, η έρευνα της Περιοχής Β αποκάλυψε την παρουσία τύπων που δεν μαρτυρούνται μέχρι τώρα στην Περιοχή Α: αμφορείς από τη Χίο και ροδιακό αμφορέα με στριφτές λαβές.

Χάρη στο εργαστήριο μικρο-γεωαρχαιολογίας πεδίου συμπληρώθηκε η οπτική και μικροσκοπική ανάλυση των κεραμικών σωμάτων των αμφορέων που με ανάλυση των συστατικών τους. Φάνηκε επίσης ότι τα σκουρόχρωμα υπολείμματα που εντοπίστηκαν στο εσωτερικό ορισμένων αμφορέων είχαν ως βάση τη μαστίχα, η οποία χρησιμοποιούνταν ως επίστρωση για την στεγανοποίηση αγγείων. Άλλα κεραμικά αγγεία ανακαλύφθηκαν φέτος περιλαμβάνουν μια λάγυνο και έναν σκύφο με δύο λαβές (δίωτος), που έχουν ήδη καταγραφεί από προηγούμενες ανασκαφές, καθώς και μη επιβεβαιωμένες μέχρι τώρα μορφές επιτραπέζιας κεραμικής που βρέθηκαν στη Περιοχή «Β».

   Συνεργάτες και χορηγοί

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Επιστροφή στα Αντικύθηρα» τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Κύριοι χορηγοί του ερευνητικού προγράμματος είναι η Ελβετική ωρολογοποιία Hublot (Επίσημο ρολόι καταδύσεων, επιστημονική και τεχνική υποστήριξη), το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (τεχνική και σε είδος υποστήριξη, ακαδημαϊκός συνεργάτης στην Ελλάδα) και το Ίδρυμα Nereus Research. Οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες παρέχονται από την COSMOTE, η οποία καλύπτει με 5G την περιοχή της ανασκαφής του ναυαγίου και το νησί με δίκτυα 5G και οπτικών ινών.

Η ερευνητική ομάδα ευχαριστεί ιδιαιτέρως το Υπουργείο Πολιτισμού, τις υπηρεσίες του και προσωπικά την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, για την αδιάκοπη και ουσιαστική στήριξή τους στο ερευνητικό πρόγραμμα. Ευχαριστεί επίσης τον δήμαρχο Κυθήρων και Αντικυθήρων Ευστράτιο Χαρχαλάκη και τους λίγους εναπομείναντες κατοίκους των Αντικυθήρων για τη στήριξη και τη θερμή φιλοξενία τους.

Η ομάδα της αποστολής

Οι δραστηριότητες επιβλέπονταν από την καταδυόμενη αρχιτέκτονα Αικατερίνη Ταγωνίδου και την εργατοτεχνήτρια Αθηνά Πατσούρου της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Στην έρευνα πεδίου έλαβαν μέρος ο Αλέξανδρος Σωτηρίου, συνεργαζόμενος ερευνητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης και τεχνικός βυθού, και μια ομάδα καταδυόμενων αρχαιολόγων που αποτελούνταν από τους Michelle Creisher (Πανεπιστήμιο της Χάιφα), Isaac Ogloblin (Πανεπιστήμιο της Χάιφα) και Ορέστη Μανούσο, και τους εξειδικευμένους δύτες Νικόλαο Γιαννουλάκη, Στυλιανό Ματσουκατίδη, Χάρη Μήτρου και Δημήτρη Σταμούλη. Η ομάδα συμπληρώθηκε με τη συμμετοχή έξι μελών της Μονάδας Υποβρύχιων Αποστολών του Λιμενικού Σώματος (Ομάδα Ειδικών Καταδύσεων), αποτελούμενη από τους Δημήτριο Χατζηασλάν, Αχιλλέα Γκανέλα, Αθανάσιο Κεϊτζή, Δημήτριο Κιόση, Δημήτριο Κρεμμύδα και Γεώργιο Λυτρίβη.

Η τεκμηρίωση των αρχαιολογικών ευρημάτων, η δημιουργία των τρισδιάστατων μοντέλων και η ενημέρωση του GIS πραγματοποιήθηκε από τους Patrizia Birchler Emery (Πανεπιστήμιο της Γενεύης), Ορέστη Μανούσο και Timothy Pönitz (Πανεπιστήμιο της Γενεύης), ενώ το εργαστήριο πεδίου οργανώθηκε από τον Isaac Ogloblin, με την υποστήριξη του Γιάννη Μπιτσάκη (Πανεπιστήμιο της Γενεύης και Ίδρυμα Nereus Research) και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Kαθηγητές Ιωάννης Δεληγιαννάκης και Μαρία Λουλούδη). Ο γεωλόγος Γιάννης Μπασιάκος (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών «Δημόκριτος») επισκέφτηκε την ομάδα στα Αντικύθηρα για να εξετάσει επιστημονικά θέματα σχετικά με τον τόπο του ναυαγίου. Τεχνική υποστήριξη (οπτικοακουστική τεκμηρίωση και ROV’s) παρείχαν τα μέλη της ομάδας Hublot Xplorations Mathias Buttet, Aloïs Aebischer και Guillaume Champain.

Το Σουηδικό Ινστιτούτο ξεκίνησε μια ενδιαφέρουσα ερευνητική ανασκαφή στη Β. Ελλάδα       

Μετά από περίπου πενήντα χρόνια, οπότε και ολοκληρώθηκε η τελευταία ανασκαφική έρευνα στη βόρεια Ελλάδα, το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών έρχεται ξανά στην περιοχή, στο πλαίσιο μιας νέας ανασκαφικής έρευνας, αυτή τη φορά στο φημισμένο όρος Παγγαίο, στην Καβάλα, που θα υλοποιηθεί από κοινού με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου.

Ο οικισμός της αρχαίας Περγάμου με την εξαιρετική οχύρωση, στους πρόποδες του Παγγαίου, στην οποία αναφέρεται ο Ηρόδοτος, σημειώνοντας πως ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης πέρασε κάτω από τα τείχη χωρίς να επιτεθεί, αποτελεί το νέο ερευνητικό πεδίο μιας ομάδας επιστημόνων από το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας και Αρχαίας Ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Ουψάλας Δρ. Patrik Klingborg.

Τα τελευταία χρόνια το Σουηδικό Ινστιτούτου είχε δώσει βαρύτητα σε ανασκαφικές έρευνες στη νότια Ελλάδα. Ωστόσο, χάρη στο ενδιαφέρον του Δρ. Patrik Klingborg, το ερευνητικό ενδιαφέρον μετατοπίστηκε βορειότερα, δίνοντας την ευκαιρία σε Σουηδούς φοιτητές και ερευνητές να γνωρίσουν καλύτερα την περιοχή της βόρειας Ελλάδας, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια που θα διαρκέσει το ανασκαφικό έργο.

Η ερευνητική ομάδα του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών ολοκλήρωσε πριν από λίγες μέρες την πρώτη φάση των ανασκαφικών ερευνών στην αρχαία θέση που καταλαμβάνει έναν χαμηλό λόφο και αποτελεί πρόβουνο του Παγγαίου όρους, στις νότιες παρυφές της γραφικής κοινότητας Μουσθένη του δήμου Παγγαίου. Σήμερα, ορατά είναι μόνο τα ερείπια από τον οχυρωματικό περίβολο που περικλείει τον λόφο. Κυρίως είναι ορατή η εξωτερική πλευρά που σε ορισμένα σημεία φτάνει τα τέσσερα μέτρα ύψος.

Τι έφεραν στο φως οι πρώτες ανασκαφικές εργασίες

Συναντήσαμε τον Δρ. Patrik Klingborg και την υποδιευθύντρια του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών, Δρ. Γεωργία Γαλάνη, συνεπικεφαλής της σουηδικής ανασκαφικής ομάδας, στο πάντα φιλόξενο Σουηδικό Σπίτι στην Καβάλα. Μιλώντας για το νέο ερευνητικό σχέδιο, ο Δρ. Klinhborg κάνει λόγο για μια πολλά υποσχόμενη ανασκαφή. «Η Β. Ελλάδα και ειδικότερα οι περιοχές μετά τη Θεσσαλονίκη παρουσιάζουν εξαιρετικό ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον» τονίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Σουηδός καθηγητής και συνεχίζει: «Είχα μελετήσει για την αρχαία Πέργαμο και ήταν μέσα στα ενδιαφέροντα μου. Οπότε, όταν η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας Σταυρούλα Δαδάκη μας πρότεινε τη συγκεκριμένη θέση για τη συνεργασία μας, ένιωσα ιδιαίτερα χαρούμενος γιατί υπήρχε ταύτιση απόψεων».

Οι πρώτες ανασκαφικές εργασίες που έγιναν στην εσωτερική πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου έφεραν στο φως -μεταξύ άλλων- ενδιαφέροντα θραύσματα κεραμικής, που σύμφωνα με τον κ. Klingborg, υποδηλώνουν πως ο οικισμός είχε διαχρονική κατοίκηση και καλύπτει χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους προϊστορικούς έως τους βυζαντινούς χρόνους.

«Η ανασκαφική έρευνα που κάνουμε», επισημαίνει ο κ. Klingborg, «θα μας επιτρέψει να δημιουργήσουμε μια προοπτική για έναν οικισμό στα σύνορα μεταξύ ελληνικών και αυτόχθονων κοινωνιών στη βόρεια Ελλάδα. Επιπλέον, θα δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα για την αλληλεπίδραση του τοπικού πληθυσμού με τους Έλληνες αποίκους, τη μειωμένη δραστηριότητα στην τοποθεσία κατά τους Κλασικούς – Ρωμαϊκούς χρόνους, την εδραίωση του χριστιανισμού στην περιοχή των Φιλίππων και την αναβίωση του οικισμού κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια».

Σ. Δαδάκη: «Το Σουηδικό Ινστιτούτο έχει μακρά παρουσία στην Καβάλα»

Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου Σταυρούλα Δαδάκη, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, δηλώνει ιδιαίτερα ικανοποιημένη από τη νέα συνεργασία που ξεκίνησε, υπογραμμίζοντας ότι «το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών έχει μακρά παρουσία στην περιοχή της Β. Ελλάδας και της Καβάλας ειδικότερα. Συνδέεται πρωτίστως μέσω των πολιτιστικών δράσεων που δρομολογούνται από το Σουηδικό Σπίτι. Στον αρχαιολογικό τομέα είχε παρουσία σε μια περιορισμένης κλίμακας έρευνας τη δεκαετία του 1970 από τους Erik Holmberg και Pontus Hellström, οι οποίοι ανέσκαψαν μια μικρή νεολιθική τοποθεσία σε μια επίπεδη κορυφή λόφου στον Παράδεισο, δίπλα στον ποταμό Νέστο».

«Η εκδήλωση ενδιαφέροντος για επαναδραστηριοποίηση του Ινστιτούτου στην περιοχή», συνεχίζει η κ. Δαδάκη, «αποτέλεσε το έναυσμα για την οργάνωση ενός ερευνητικού προγράμματος συνεργασίας μεταξύ της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου και του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών σε μια πολλά υποσχόμενη θέση, ευρισκόμενη στα σύνορα μεταξύ ελληνικών και αυτόχθονων κοινωνιών στη Β. Ελλάδα, την αρχαία Πέργαμο, στην καρδιά της Πιέριας κοιλάδας, στην οποία κατοίκησαν οι Πίερες, όταν εκδιώχθηκαν από την κοιτίδα τους από τους Μακεδόνες Τημενίδες».

Η άγνωστη αρχαία Πέργαμος στην Πιέρια κοιλάδα

Τα κατάλοιπα μιας αρχαίας οχύρωσης στα όρια του σημερινού χωριού Μουσθένη της περιοχής του Παγγαίου, ταυτίστηκαν ήδη από τον προπερασμένο αιώνα με την αρχαία Πέργαμο, η οποία αναφέρεται στον Ηρόδοτο.

Περιγράφοντας την κάθοδο του Ξέρξη προς τη νότια Ελλάδα αναφέρει ότι πέρασε μπροστά από τα τείχη των Πιέρων, «το ένα ονομαζόταν Φάγρης και το άλλο Πέργαμος, έχοντας στα δεξιά του τη μεγάλη και υψηλή οροσειρά του Παγγαίου, όπου οι Πιέριοι και οι Οδόμαντες και ειδικά οι Σάτρες έχουν ορυχεία χρυσού και αργύρου». Το λιτό αυτό απόσπασμα παρέχει τρία σημαντικά στοιχεία: τη σημασία της τοποθεσίας στην Κλασική περίοδο, τον οδικό άξονα της περιοχής και την εκτίμηση των οχυρώσεων.

«Το πρώτο στοιχείο είναι σημαντικό», τονίζει η κ. Δαδάκη, «γιατί απλώς με την αναφορά της θέσης στον Ηρόδοτο τεκμηριώνεται ότι η Πέργαμος ήταν μια σχετικά σημαντική τοποθεσία στην περιοχή στο τέλος της Αρχαϊκής και στις αρχές της Κλασικής περιόδου. Αρχαιολογικές έρευνες στο Κεραμιδαριό, περίπου 1 χλμ. Νότια, έδειξαν πως η περιοχή κατοικούνταν ήδη από τη νεολιθική περίοδο. Επομένως, υπάρχουν καλές πιθανότητες ότι η θέση έχει πολύ μεγαλύτερη ιστορία από αυτό που μαρτυρεί το τρέχον υλικό».

«Η αναφορά ότι ο Ξέρξης βάδισε μέσω της κοιλάδας των Πιερίων το 480 π.Χ.», συνεχίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Έφορος αρχαιοτήτων της Καβάλας, «υποδηλώνει ότι αυτή ήταν η κύρια διαδρομή στην περιοχή εκείνη την εποχή. Ωστόσο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι όταν δημιουργήθηκε η Εγνατία Οδός, βόρεια του Παγγαίου, ο δρόμος στην Πιερία κοιλάδα είχε ήδη χάσει τη σπουδαιότητα του. Επιπλέον, η επιλογή των Ρωμαίων για τη χρήση της εσωτερικής οδού βόρεια του όρους Παγγαίου υποδηλώνει ότι αυτή είχε ήδη καθιερωθεί ως η σημαντικότερη διαδρομή στη στεριά. Βέβαια, η κυκλοφορία δεν σταμάτησε εντελώς στην κοιλάδα. Αυτό αποδεικνύεται από την ύπαρξη πολλών εντοπισμένων οικισμών, αγροτικών επαύλεων και ενός ρωμαϊκού σταθμού περίπου 1,5 χλμ. ανατολικά της Περγάμου».

Η αναφορά του Ηροδότου στα τείχη, υποδηλώνει όχι μόνο ότι η Πέργαμος ήταν οχυρωμένη, αλλά και ότι τα τείχη της ήταν εντυπωσιακά σε σύγκριση με αυτά άλλων οικισμών. Από το απόσπασμα προκύπτει, επίσης, ότι ο μέγας βασιλιάς δεν επιτέθηκε στους οικισμούς, είτε επειδή είχαν δηλώσει υποταγή, είτε επειδή απλώς θεώρησε περιττό να ξοδέψει χρόνο και πόρους στην πολιορκία αυτών των καλά προστατευμένων θέσεων.

«Η αντοχή των τειχών υποδηλώνεται και από το ίδιο το όνομα Πέργαμος που, σύμφωνα με τον Γάλλο λόγιο Pierre Chantrain, σχετίζεται με τον Πύργο και έχει τις ρίζες του σε έναν όρο για την ακρόπολη. Η αντίληψη του ονόματος στην αρχαιότητα τεκμηριώνεται και από ομώνυμες τοποθεσίες, όπως η πολύ πιο διάσημη Πέργαμος στη Μικρά Ασία και η χρήση της λέξης από τον Όμηρο για να χαρακτηρίσει την ακρόπολη της Τροίας στην Ιλιάδα. Δεν υπάρχει επομένως καμία αμφιβολία ότι η Πέργαμος στην Πιερία θεωρούνταν ως μια ασυνήθιστα καλά οχυρωμένη τοποθεσία κατά την Ύστερη Αρχαϊκή και την Πρώιμη Κλασική περίοδο» καταλήγει η κ. Δαδάκη.

Το Σουηδικό Σπίτι, σημείο αναφοράς για την Καβάλα

Το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών έχει σήμερα σε εξέλιξη τρεις ερευνητικές ανασκαφές στην ελληνική επικράτεια, στην Ασίνη (Αργολίδα), στον Βλοχό (Καρδίτσα) και η πιο πρόσφατη στη Μουσθένη (Πέργαμος) του δήμου Παγγαίου. Μέσα από αυτές τις ερευνητικές ανασκαφές επιτυγχάνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό και οι τρεις βασικοί σκοποί του ινστιτούτου που είναι: 1. Η διεξαγωγή έρευνας για τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας. 2. Η παροχή ανώτατης εκπαίδευσης στον προαναφερόμενο τομέα προκειμένου να εμπλουτιστεί ο πολιτισμός της Σουηδίας. 3. Η ενθάρρυνση και η υποστήριξη της πολιτιστικής ανταλλαγής μεταξύ Σουηδίας και Ελλάδας.

Στην υλοποίηση της τελευταίας ανασκαφικής έρευνας στη Β. Ελλάδα, σημαντικό ρόλο έπαιξε η ύπαρξη στην Καβάλα του Σουηδικού Σπιτιού που αποτελεί παράρτημα του Σουηδικού Ινστιτούτου και έχει ενεργή παρουσία στην πόλη από το 1935 όταν στην περιοχή υπήρχε η μεγάλη ανάπτυξη του καπνεμπορίου.

«Το Σουηδικό Σπίτι», σημειώνει ο Δρ. Patrik Klingborg, «αποτελεί αναμφισβήτητα ένα σημείο αναφοράς σε όλες τις δράσεις που υλοποιούμε στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Με αφορμή τη νέα ερευνητική αρχαιολογική ανασκαφή, επιδιώκουμε να φέρουμε στην περιοχή νέους ανθρώπους που ασχολούνται με την ιστορία και την αρχαιολογία, δίνοντας τη δυνατότητα σε ερευνητές και φοιτητές από τη Σουηδία να γνωρίσουν τόπους με ιδιαίτερο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον όπως είναι οι Φίλιπποι, η Αμφίπολη, η Θάσος».