Το άγγιγμα του χρόνου και της θάλασσας συνάντησε την τέχνη της γλυπτικής στον παλιό αρσανά της Σκάλας Ποταμιάς, στο κατάφυτο νησί της Θάσου, που πλέον φιλοξενεί την προτομή του διεθνούς φήμης Θάσιου γλύπτη Πολύγνωτου Βαγή. Με το βλέμμα του στραμμένο στο Αιγαίο, ο μεγάλος γλύπτης μοιάζει να παίρνει και πάλι τη θέση του ανάμεσα στους ανθρώπους, επιστρέφοντας ξανά στον γενέθλιο τόπο, σε έναν ιδιαίτερα καλαίσθητο χώρο, όπου φιλοξενείται το λαογραφικό μουσείο που φέρει το όνομά του και βρίσκεται η έδρα του ομώνυμου συλλόγου της Κοινότητας Ποταμιάς.
Η προτομή στον εξωτερικό χώρο του παλιού αρσανά, μοιάζει να λειτουργεί σαν μια φυσική εισαγωγή στη συλλογή των έργων του, που από το 1981 φιλοξενούνται στο παλιό πετρόχτιστο δημοτικό σχολείο της Ποταμιάς, αποτελώντας το μουσείο του Πολύγνωτου Βαγή. Το μικρό αυτό μουσείο, μαζί με την αίθουσα των έργων του στο πολιτιστικό κέντρο του δήμου Καβάλας, κρατούν ζωντανή την μνήμη ενός καταξιωμένου δημιουργού, που ο θαυμασμός του για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και η αγάπη του για τη φύση αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής πραγματοποιήθηκαν σε μια ατμόσφαιρα έντονης συγκίνησης. Κάτοικοι του νησιού, φίλοι της τέχνης, άνθρωποι που γνώρισαν τον Βαγή ή μεγάλωσαν με τις ιστορίες γύρω από το όνομά του, συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν τον δημιουργό που κατέκτησε τον κόσμο με το ταλέντο και την ευαισθησία του. Η προτομή φιλοτεχνήθηκε αφιλοκερδώς από τον επίσης Θάσιο καλλιτέχνη Κωνσταντίνο Λόβουλο. Με βαθύ σεβασμό για τον μεγάλο γλύπτη, ο κ. Λόβουλος απέδωσε στο έργο του, όχι μόνο την εκφραστική δύναμη των χαρακτηριστικών του Βαγή, αλλά και την αύρα ενός ανθρώπου που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην διεθνή γλυπτική.
Ο δήμαρχος Θάσου Λευτέρης Κυριακίδης ευχαρίστησε θερμά τον κ. Λόβουλο για την προσφορά του έργου αλλά και τον σύλλογο της Ποταμιάς για την άριστη συνεργασία που υπάρχει. «Άμεσα προγραμματίζεται, από την αντιδημαρχία Πολιτισμού, μια μεγάλη εκδήλωση προς τιμήν του άξιου αυτού καλλιτέχνη, που τίμησε την Ελλάδα, αλλά και την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Θάσο, με το ξεχωριστά μοναδικό έργο του», κατέληξε ο κ. Κυριακίδης.
Είχε το δαιμόνιο μέσα του, ήταν ένα έμφυτο ταλέντο
Ο Πολύγνωτος Βαγής, ένα από τα επτά παιδιά μιας σχετικά φτωχικής οικογένειας, γεννήθηκε το 1892 στην Ποταμιά της Θάσου. Ο πατέρας του Γεώργιος ήταν μαραγκός και ξυλόγλυπτης, ενώ η μητέρα του, Αγγελική Υδραίου, καταγόταν από γνώστη οικογένεια ναυτικών της Ύδρας. Το 1911, σε ηλικία 19 ετών, αφήνει την τουρκοκρατούμενη Θάσο και ο πατέρας του τον στέλνει μετανάστη στη Νέα Υόρκη σε αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης.
Χωρίς μόρφωση και εφόδια ο μικρός Βαγής θα μπορούσε μοιραία να πάρει τον στρωμένο δρόμο για τα εστιατόρια και τις άλλες χειρονακτικές εργασίες. Ο Πολύγνωτος, όμως, έχει μέσα του δαιμόνιο που άρχισε να τον κεντρίζει πριν ακόμα πάρει μαθήματα γλυπτικής. Ο Θάσιος καλλιτέχνης είναι η κλασσική περίπτωση του έμφυτου και αυτοδίδακτου ταλέντου. Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα στην Αμερική, γιατί έπρεπε να εργαστεί για να συντηρεί και τους δικούς του στην πατρίδα.
Το 1917 εγγράφεται στην Cooper Union, όπου σπουδάζει γλυπτική αλλά μόνο για έξι μήνες καθώς κηρύσσεται ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και κατατάσσεται εθελοντής στο αμερικάνικό ναυτικό. Δυο χρόνια μετά, συνεχίζει τις σπουδές του στο Beaux Arts Institute της Νέας Υόρκης, έχοντας σπουδαίους δασκάλους. Τότε, λαμβάνει και την αμερικανική υπηκοότητα. Αναγνωρίζεται αμέσως το ταλέντο του και η ιδιαιτερότητα της τεχνικής που ακολουθεί.
Ωστόσο, όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Καβαλιώτης γλύπτης και επιμελητής του έργου του Δημοσθένης Σωτηρούδης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «ο Βαγής κατόρθωσε όχι μόνο να επιβληθεί, αλλά και να ασκήσει σημαντική επιρροή στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αμερικής, παίρνοντας πολλές τιμητικές διακρίσεις. Εντούτοις, το όνομά του δεν έγινε ευρύτερα γνωστό. Προτίμησε τη μοναξιά και την απλότητα, χωρίς να λαμβάνει μέρος στην κοινωνική ζωή των καλλιτεχνικών κύκλων της Αμερικής. Όταν μεγάλα μουσεία της Αμερικής και άλλων χωρών τού πρόσφεραν τιμητικές αίθουσες, για να στεγαστούν τα έργα του, αυτός τις αρνήθηκε. Παρόλο που γνώριζε ότι ζημίωνε το έργο του. Προτίμησε να το προσφέρει στην Ελλάδα και την ιδιαίτερή του πατρίδα».
Η λατρεία για τον ελληνικό πολιτισμό και τα πρότυπά του
Ο Βαγής δονείται ενστικτωδώς από τα κλασσικά ιδεώδη, έχοντας προφανώς ως πρότυπό του το συνονόματό του, μεγάλο ζωγράφο της αρχαιότητας Πολύγνωτο τον Θάσιο, ο οποίος έζησε στην Αθήνα στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. και έργα του κοσμούσαν τα Προπύλαια, τον Παρθενώνα και τους Δελφούς.
Φημισμένα μουσεία, όπως το Μητροπολιτικό της Νέας Υόρκης, το Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ), ο Whitney Museum of Art, το Brooklyn Museum of Ar, το Toledo Museum του Ohio και το Tel Aviv Museum του Ισραήλ, και γνωστές ιδιωτικές συλλογές κοσμούνται από τα έργα του. Σε διάστημα τριάντα ετών έλαβε μέρος σε περίπου πενήντα ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Τιμήθηκε με πάρα πολλά βραβεία. Λίγο πριν από τον θάνατό του, η ελληνική πολιτεία τού απένειμε το μετάλλιο του Ταξιάρχη του Φοίνικος, ενώ ο πρόεδρος Τζον Κένεντι τον κάλεσε στον Λευκό Οίκο μαζί με άλλους επιφανείς Αμερικανούς καλλιτέχνες.
Από την αρχή της καλλιτεχνικής του διαδρομής χάραξε τη δική του ξεχωριστή πορεία, χωρίς να παρασυρθεί από τα διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής. Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δημοσθένης Σωτηρούδης, «ο Βαγής έζησε σε μια χώρα χωρίς καλλιτεχνική παράδοση αιώνων και σε μια χρονική περίοδο που παρουσιάζονται στις ΗΠΑ πολλά καλλιτεχνικά ρεύματα και σχολές τέχνης τα οποία γίνονται δεκτά, γιατί δεν υπάρχει η προκατάληψη για τους καινούργιους πειραματισμούς. Μέσα σε τέτοιο καλλιτεχνικό περιβάλλον θα περίμενε κανείς να παρασυρθεί, να αλλάξει την καλλιτεχνική του φυσιογνωμία. Αυτό δεν συμβαίνει γιατί από την αρχή έχει καθορίσει το χώρο των καλλιτεχνικών του αναζητήσεων».
Ο Πολύγνωτος Βαγής παντρεύτηκε μια όμορφη Εβραία Αμερικανίδα, τη Σύλβια, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά. Την έχασε πρόωρα από τη ζωή, την Άνοιξη του 1962. Ο θάνατός της τού στοίχισε πάρα πολύ -«ρήμαξε το σπίτι μου» θα εξομολογηθεί ο ίδιος σε στενούς του φίλους. Και δεν είχε άδικο, μιας και αγαπημένη του Σύλβια τού είχε σταθεί τρυφερή συντροφιά στη μοναχική ζωή του και ψυχικό στήριγμα στον καλλιτεχνικό του αγώνα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
