Η συμμετοχή του εθελοντικού λόχου των Θασίων στην απελευθέρωση των περιχώρων της Καβάλας

Οι αψιμαχίες Ελλήνων και Βουλγάρων στην περιοχή του Παγγαίου εκδηλώθηκαν νωρίτερα απ’ ότι αναμενόταν. Η ελληνική κυβέρνηση αντιλαμβανόταν ότι σε περίπτωση γενικευμένης σύρραξης μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, τα πράγματα θα δυσκόλευαν, γιατί ο βουλγαρικός στρατός αριθμητικά υπερτερούσε . Γι’ αυτό αποφάσισε να οργανώσει εθελοντικά σώματα που θα έσπευδαν σε βοήθεια των επιχειρήσεων του ελληνικού στρατού. Ένα τέτοιο εθελοντικό σώμα αποφασίστηκε να οργανωθεί στη Θάσο. Την οργάνωση του εθελοντικού σώματος της Θάσου ανέλαβε ο αξιωματικός Γεώργιος Χατζηγογούσης. Ο ακριβής χρόνος της άφιξης του Χατζηγογούση στη Θάσο δεν μας είναι γνωστός. Πάντως τον Απρίλιο του 1913 βρισκόταν στη Θάσο , αφού ο εικοσάχρονος τότε Κων/νος Πέτκος, όπως μας ανέφερε, σ’ αυτόν παρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 1913, δήλωσε συμμετοχή και άρχισε την εκπαίδευσή του. Κάθε χωριό της Θάσου είχε τους εθελοντές του και όλοι μαζί δημιούργησαν τον εθελοντικό λόχο της Θάσου. Ο Γεώργιος Χατζηγογούσης περιόδευε τα χωριά της Θάσου και εκπαίδευε τους εθελοντές του κάθε χωριού. Στις 3 – 6 – 1913 φωτογραφήθηκε  με τους εθελοντές του Λιμένα που κρατούσαν τα όπλα τους και φορούσαν ειδική στολή.

Για την οργάνωση και διατήρηση του εθελοντικού λόχου οι ίδιοι οι Θάσιοι πρόσφεραν αξιόλογες οικονομικές ενισχύσεις. Από ευχαριστήρια επιστολή που στέλνει στις 18-5-1913 ο ίδιος ο οπλαρχηγός της Θάσου Γ. Χατζηγογούσης στον ιατρό Αυγουστή Αναστασιάδη, μαθαίνουμε για την οικονομική ενίσχυση των 15 μετζιτίων που πρόσφερε ο ιατρός για τις ανάγκες του εθελοντικού σώματος. Παρόμοιες προσφορές θα έγιναν κα άλλες. Άλλωστε ο πανθασιακός έρανος που πραγματοποιήθηκε στο νησί για τις εθνικές ανάγκες απέδωσε το ποσό των 13.324 δρχ. και 40 λεπτά.

Ο εθελοντικός λόχος των Θασίων φαίνεται ότι γρήγορα οργανώθηκε και ήσαν έτοιμος για δράση. Ο οπλαρχηγός Γ. Χατζηγογούσης φωτογραφίζεται με τους εθελοντές το Λιμένα στις 3- 6 – 1913, όπου παρουσιάζονται με πλήρη εξάρτηση. Στα μέσα του Ιουνίου 1913 το σώμα των εθελοντών της Θάσου διέρχεται από τα Λιμενάρια, όπου τους προσφωνεί ο Κων/νος Σωτηρίου Λαμπίρης, αντιπρόσωπος του οικονομικού επιτρόπου Θάσου Κ. Μορφοπούλου στο τελωνειακό κατάστημα Λιμεναρίων. Φωτοαντίγραφο της προσφώνησης του έθεσε στη διάθεσή μου ο μακαρίτης Νικόλαος Κοντογεωργίου. Σ’ αυτήν αναφέρονται τα εξής: «Λόγος εκφωνηθείς παρ’ εμού επί τη διελεύσει των Θασίων εθελοντών εντεύθεν κατά τας παραμονάς του Ελληνοβουλγαρικού πολέμου του 1913.

«Καλώς ήλθατε ευγενείς των Θασίων βλαστοί. Οι ανδρείοι μαχηταί του 1912 σας αναμένουσι εις το πεδίον της τιμής. Δεν παρήλθαν εκ της κοινής ημών πατρίδος αι συγκινήσεις των τελευταίων μας αγώνων, ουδέ διελύθησαν οι καπνοί των νικηφόρων μας μαχών, ουδ’ αυτή η ειρήνη δεν φαίνεται να κυριαρχήσει εις την ελληνικήν Ανατολήν, αλλ’ αι σάλπιγκες ανακρούωσι τα εμβατήρια του πολέμου. Ας μιμηθώμεν του ανδρείους μαχητάς του 1912 και μη υστερήσωμεν των προγόνων ημών, οίτινες επί τοσούντων επιδρομέων αντέστησαν, κατά την βυζαντινήν δε εποχήν το όνομα των Θασίων μετ’ ευλαβείας εφέρετο εις τα ανάκτορα του Βυζαντίου, η δεν νήσος μας εκηρύχθη ως Α’ Μακεδονική επαρχία.

Ας ευχηθώμεν ως απόγονοι αυτών αποθανατίζοντες την αλησμόνητον  ταύτην εποχή, όπως γράψη η ιστορία μας εις την χρυσήν σελίδα του βιβλίου του χρόνου το όνομα του μαχητού, το οποίο θα φέρεται μετ’ ευλαβείας και αγάπη εις τα χείλη του δοξασμένου και ευγνώμονος ελληνισμού.

Ζήτω ο στρατηλάτης μας και δαφνοστεφής ημών βασιλεύς Κωνταντίνος 12^ος.

Ζήτω ο γενναίος αρχηγός του σώματος των Θασίων Γεώργιος Χατζηγογούσης.

Συνετάχθη παρ’ εμού Κ.Σ. Λαμπίρης».

Όταν ξέσπασε ο β’ Βαλκανικός πόλεμος και οι μάχες μαίνονταν στο Κιλκίς και Λαχανά ο λόχος των Θασίων εθελοντών ήταν έτοιμος για δράση. Το τέχνασμα της εικονικής απόβασης ελληνικών αγημάτων στην παραλία της Καβάλας, που έγινε στις 24 – 6 – 1913, είχε επιτυχία. Οι Βούλγαροι πίστεψαν ότι επίκειται γενική απόβαση και την άλλη μέρα 25 – 6 – 1913 εγκατέλειψαν την πόλη αφήνοντας μόνο μια μικρή οπισθοφυλακή 12 ανδρών. Το βράδυ της ίδιας ημέρας της εγκατάλειψης της πόλης, βάρκα Καβαλιωτών αναχώρησε και κωπηλατώντας όλη τη νύχτα έφθασε τα χαράματα στο Λιμένα, όπου ναυλοχούσε ο ελληνικός στόλος για να αναγγείλει την ευχάριστη είδηση της αποχώρησης των Βουλγάρων και τη δυσάρεστη της απαγωγής των 27 προυχόντων Καβαλιωτών. Σε λίγο κατέφθασε και δεύτερη βάρκα, στην οποία βρισκόταν και ο Τούρκος ψαράς που εγνώριζε τα μέρη, όπου καταποντίστηκαν οι νάρκες έξω από το λιμάνι της πόλης.

Η εντολή της αναχώρησης του «Δόξα» από Θάσο για Καβάλα πρέπει να δόθηκε γύρω στις 9 με 9.30 το πρωί. Η άφιξη του «Δόξα» στην Καβάλα πρέπει να έγινε γύρω στις 12.Το βράδυ τις ίδιας ημέρας, στις 7 και 30 ακριβώς, κατέφθασαν και παρέμειναν έξω από το λιμάνι της Καβάλας άλλα δύο αντιτορπιλικά. Ο Γάλλος δημοσιογράφος Γκαστόν Ντεσσάν αναφέρει ότι αποβιβάστηκε από το «Δόξα» μόνο ο κυβερνήτης Αντώνης Κριεζής, ο οποίος, μόλις πάτησε στην ακτή, «εκρατήθη ψηλά υπό πλέον των εκατό χειρών, οίτινες τον ήγαγον εν θριάμβω». Ο Ευάγγελος Παπαδόπουλος αναφέρει ότι το πρωί της 26^ης Ιουνίου «εξήλθον μικράς λέμβου εις την παραλίαν από το αντιτορπιλικόν «Δόξα» ο Κριεζής μετά του Καβαλιώτου υπαξιωματικού Παπαϊωάννον και τον Στυλιανόν Μαυρομιχάλη, οίτινες ανηρπάγησαν υπό του ενθουσιώντος λαού, όστις κατεπλημμύρισε τον παραλιακόν χώρον και επανηγύριζε την απελευθέρωση του».

Η επίσημη κατάληψη της πόλης έγινε στις 27 – 6 – 1913, Τότε γίνεται επίσημη απόβαση ναυτικού αγήματος από τα πολεμικά. Τότε αναρτάται η ελληνική σημαία επίσημα. Τότε διαβάζεται το διάγγελμα της κατάληψης, που συνέταξε ο Παύλος Κουντουριώτης, από το μπαλκόνι του Διοικητηρίου.  Φέρεται ότι συντάχθηκε στη Θάσο την ίδια ημέρα, αφού μόνο τρία αντιτορπιλικά υπήρχαν στην Καβάλα τη μέρα εκείνη, και η μετακίνηση του υπόλοιπου στόλου, που ναυλοχούσε στη Θάσο, έγινε στις επόμενες ημέρες.

Στις 28 – 6 – 1013 εξουδετερώθηκε και η μικρή βουλγαρική φρουρά που απέμεινε στην Καβάλα. Στις 28 – 6 – 1013 ο εθελοντικός λόχος των  Θασίων ξεκίνησε από την Καλλιράχη με το πλοίο του Καλλιραχιώτη Παπαβασιλείου για να έρθει στην Καβάλα. Η μαρτυρία αυτή μας δόθηκε από τον Ηλία Λαμπίρη (1889 – 1981), που έζησε τα γεγονότα. Από το ημερολόγιο όμως, του πολεμικού «Ιέραξ» μαθαίνουμε ότι ο «Ιέραξ» με το πρωραίο ταχυβόλο του έριξε δύο άσφαιρες βολές για να σταματήσει ένα εμπορικό που έπλεε στην Καβάλα προκειμένου ν’ αποφύγει τις ποντισθείσες νάρκες των Βουλγάρων. Ποιο ήταν αυτό το εμπορικό πλοίο εναντίον του οποίου ρίφθησαν οι άσφαιρες βολές; Αναμφίβολα θα ήταν αυτό που ανέφερε ο Ηλίας Λαμπίρης. Φαίνεται ότι επέστρεψε πίσω στη Θάσο. Η μεταφορά του έγινε στις 2 – 7 – 1913 από το πολεμικό «Λέων», γεγονός που αναφέρεται στο ημερολόγιο του «Αβέρωφ». Η γραπτή αυτή μαρτυρία έχει αναμφίβολα μεγαλύτερη αποδεικτική δύναμη από την προφορική που μας ανέφερε ο μακαρίτης Ηλίας Λαμπίρης.

Τον εθελοντικό λόχο των Θασίων υποδέχθηκαν οι Καβαλιώτες, οι οποίοι προώθησαν αμέσως του Θάσιους για να σπεύσουν κατά των Βουλγάρων που υποχωρούσαν από τους Φιλίππους στο Δοξάτο. Στο Δοξάτο τους πρόφτασαν κι εκεί συγκρούσθηκε η βουλγαρική οπισθοφυλακή με το λόχο των Θασίων εθελοντών. Στη γενόμενη αψιμαχία σκοτώθηκε και ο Θάσιος εθελοντής Καφαντάρης, από το Θεολόγο.

Στους Θάσιους μάλιστα, που συμμετείχαν στον εθελοντικό αυτό λόχο απονεμήθηκαν τιμητικά μετάλλια, γιατί ως εθελοντές έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των Βουλγάρων κατά τον πόλεμο του 1913. Οι τιμητικές αυτές διακρίσεις υπογράφονται στις 25 – 3 – 1914 από τον υπουργό των Ναυτικών Ελευθέριο Βενιζέλο και βρίσκονται στα χέρια του μακεδονομάχου Νίκου Λαμπίρη, Νίκου Στενού, Κων/νου Πέτκου, Μήτσου Νάσκου κ.α.

Αναφέρουμε ότι στην κατοχή του Νίκου Λαμπίρη υπήρχαν δύο μετάλλια. Το ένα του απονεμήθηκε για τις εξαιρετικές υπηρεσίες που πρόσφερε κατά τον μακεδονικό αγώνα «δι’ ας ενεγράφη εις την επετηρίδα των μακεδονομάχων 1903 – 1909 εις την κατηγορίαν των οργάνων γ’ τάξεως υπ’ αύξ. Αριθ. 193». Υπογράφεται από τον υπουργό των Στρατιωτικών στις 9 – 6 – 1936. Το άλλο αναμνηστικό μετάλλιο του απονεμήθηκε για τις ως εθελοντής συμμετέσχε στην εκστρατεία κατά της Τουρκίας κατά τον πόλεμο του 1912 – 1913 και στις επιχειρήσεις Μακεδονίας – Θράκης κατά των Βουλγάρων (1913). Παρόμοιες τιμητικές διακρίσεις μας έδειξε προ 40 περίπου ετών και η σύζυγος του Νίκου Στενού.