Χρονόμετρο

    ΠΑΓΓΑΙΟ – ΠΙΕΡΕΙΑ ΚΟΙΛΑΔΑ: Η κλιματική αλλαγή καταστρέφει τις προϊστορικές βραχογραφίες;

    Δημοσιεύτηκε στις

     

     

    Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες πέραν του ανθρώπου που προκαλούν μη αναστρέψιμη φθορά

     

     

    Η περιοχή που εκτείνεται νότια του Παγγαίου και βόρεια του Συμβόλου, δηλαδή η αποκαλούμενη από την αρχαιότητα Πιερία κοιλάδα, μετά την μετεγκατάσταση εδώ της φυλής των Πιέρων, από την αρχική πατρίδα τους στον Όλυμπο. «Πρῶτοι ἐκτήσαντο καὶ ἐβασίλευσαν ἀναστήσαντες μάχῃ ἐκ μὲν Πιερίας Πίερας, ο῏ ὕστερον ὑπὸ τὸ Πάγγαιον πέραν Στρυμόνος ᾤκησαν Φάγρητα καὶ ἄλλα χωρία (καὶ ἔτι καὶ νῦν Πιερικὸς κόλπος καλεῖται ἡ ὑπὸ τῷ Παγγαίῳ πρὸς θάλασσαν γῆ» αναφέρει ο Θουκιδίδης σχετικά με την παρουσία τους στη γη του Παγγαίου.

     

    Οι Πίερες εγκαταστάθηκαν στο Παγγαίο και μετείχαν τόσο της εκμετάλλευσης των ορυχείων αργύρου και χρυσού μαζί με τους ντόπιου θράκες, όσο και στην καλλιέργεια της πλούσιας γης, με αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Η μετεγκατάσταση των Πιέρων στα ανατολικά εδάφη του Στρυμόνα έγινε στα μέσα του 7ου π.Χ αιώνα και η παρουσία του, οριοθετήθηκε σαν μια σφήνα, ανάμεσα στις αποικίες των Θασίων στα παράλια του Στρυμονικού κόλπου και στο Παγγαίο όρος που το κατείχαν οι Θράκες.

     

    Η πρώτη κατοίκηση στην περιοχή όμως ανάγεται σε πολύ παλαιότερες εποχές, τουλάχιστον στο τέλος της νεολιθικής περιόδου. Από εκείνη την εποχή και στο πέρασμα στην εποχή των μετάλλων, χρονολογούνται οι παλαιότερες βραχογραφίες της επάνω στα βράχια της περιοχής.

    Οι περιοχές με τις βραχογραφίες καλύπτουν πάρα πολλά σημεία της Πιερίας κοιλάδας, ενδεικτικά να αναφέρουμε τα πιο γνωστά σημεία βρίσκονται, πλησίον της Φτέρης και της Φωλιάς, στο Σύμβολο όρος και από τη βόρεια πλευρά, έχουμε μεταξύ Ακροβουνίου και Κηπιών, τρία σημεία στο Παλιό Χορτοκόπι, στη Μουσθένη εντός των τειχών της Αρχαίας Περγάμου και στο δυτικότερα στο Ποδοχώρι, στη θέση Παλιόμαντρα. Στο παρελθόν το ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ ασχολήθηκε με την καταστροφή των βραχογραφιών από «απρόσεκτους» συμπολίτες μας, τώρα φαίνεται ότι προστίθεται μια ακόμη αιτία καταστροφής.

     

    Παραθέτω μια σειρά από χαρακτηριστικές φωτογραφίες βραχογραφιών της Πιερίας κοιλάδα, όχι μόνο για να φανεί ο εικονιστικός πλούτος, αλλά και για προβληματισμό, για το ποιες διεργασίες έλαβαν χώρα στο μυαλό των προϊστορικών ανθρώπων να διαθέσουν τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους για να τις χαράξουν. Ακόμη η επιστήμη δεν έχει δώσει μια απάντηση για το κίνητρο αυτής της αποτύπωσης, για την οποία πιστεύω ότι εξυπηρετούσε τόσο θρησκευτική ανάγκη, αλλά και έκφρασης ενός ψυχικού κόσμου που δημιούργησε άυλες δομές και σχήματα, τα οποία στην συνέχεια αποτυπώθηκαν στους βράχους, οπότε μπορούμε να μιλήσουμε και για έργα τέχνης. Τα έργα αυτά θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι συνθέτουν ένα άξονα που συνέδεε τον κόσμο των αισθήσεων, αυτό που αντιλαμβανόταν ο προϊστορικός άνθρωπος ως περιβάλλον του και στην προσπάθεια να ερμηνεύσει και να κατανοήσει τον κόσμο, σε μια πορεία ενότητας, του άυλου και του υλικού σύμπαντος, από τον κατώτερο υλικό κόσμο στον ανώτερο της νόησης. Μέσα από τις αφαιρέσεις των σχημάτων, επάνω στους βράχους, συσσωματώνεται μια πνευματική ύλη, γι’ αυτό και ο πλέον αδαής μπορεί να βρει κοινά με την μοντέρνα αφαιρετική τέχνη του εικοστού αιώνα.

     

    Η ατυχής εξέλιξη των τελευταίων χρόνων είναι το γεγονός ότι αυτά τα έργα τέχνης  καταστρέφονται, όχι μόνο από αδαείς που νομίζουν ότι είναι σημάδια θησαυρών, αλλά και από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και συγκεκριμένα της περιβαλλοντικής μόλυνσης. Από την προσεκτική παρατήρηση και την σύγκριση φωτογραφιών που απέχουν μεταξύ τους αρκετά χρόνια, γίνεται εμφανής αυτή τη μεταβολή. Από χρόνια είναι γνωστό ότι οι βραχογραφίες καταστρέφονται από την λεπτή επιδερμίδα λειχήνων και βρύων, που όπως σημειώνει και ο δρ. Λάζαρος Χατζηλαζαρίδης στην διδακτορική του διατριβή (ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΑ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ) ότι «με την πάροδο του χρόνου δημιουργούν διαβρώσεις στην επιφάνεια με τη μορφή γραμμών ή κοιλοτήτων που συγχέουν τα περιγράμματα των βραχογραφημάτων και μπορεί να δημιουργήσουν παρερμηνείες».

     

    Αυτές οι διαπιστώσεις έγιναν στην έρευνα του κ. Χατζηλαζαρίδη που διεξήχθη πριν από 25 χρόνια περίπου. Τα τελευταία χρόνια οι ενδείξεις που υπάρχουν συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι υπάρχει μια εκτεταμένη διάβρωση που ίσως να οφείλεται σε όξινη βροχή, η οποία λειτουργεί διαβρωτικά σε ασβεστολιθικές επιφάνειες, όπως αυτές των βράχων που φιλοξενούν τις βραχογραφίες. Αυτή η διάβρωση λειτούργει συσωρευτικά και αλλοιώνουν τα χαράγματα ανεπαίσθητα και γι’ αυτό τα αποτελέσματα είναι εμφανή σε βάθος χρόνου!

    Αυτό σημαίνει ότι αν δεν ληφθούν μέτρα στα επόμενα 100 χρόνια θα έχουν καταστραφεί οι περισσότερος από αυτές.

     

    Θεόδωρος Αν. Σπανέλης

     

     

     

     


    Δημοσιεύτηκε στις

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.