Χρονόμετρο

    ΑΡΧΑΙΟΙ ΦΙΛΙΠΠΟΙ: Ένα βήμα πριν τον εντοπισμό του Ιπποδρόμου!

    Δημοσιεύτηκε στις

     

     

    Η μνημειακού χαρακτήρα κατασκευή αναμένεται να προσφέρει – μεταξύ άλλων – πολύτιμες πληροφορίες για την πόλη που αναδείχθηκε σε ορόσημο της παγκόσμιας ιστορίας.

     

     

    Ένα βήμα απέχουν οι επιστήμονες, αρχαιολόγοι και γεωφυσικοί, από το να εντοπίσουν με ακρίβεια το σημείο που κατά την αρχαιότητα και τα βυζαντινά χρόνια βρισκόταν ο Ιππόδρομος των Φιλίππων. Η συνεργασία της επιστήμης της γεωφυσικής και της αρχαιολογίας οδήγησαν στο να προσδιοριστεί ο χώρος που πιθανότατα είχε αναπτυχθεί ο ιππόδρομος και το επόμενο βήμα είναι πλέον να αρχίσει να σκάβει η αρχαιολογική σκαπάνη, για να φέρει στο φως ότι έχει απομείνει από το αρχαίο οικοδόμημα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αν επιβεβαιωθούν από την ανασκαφή τα ευρήματα των μετρήσεων και οι εκτιμήσεις της αρχαιολογικής επιστήμης, αυτό θα αποτελέσει ένα σημαντικό γεγονός που θα αναβαθμίζει την σημασία και την ακτινοβολία των Φιλίππων, σημειώνει με νόημα, μιλώντας στο «Χ» η έφορος αρχαιοτήτων Καβάλας Σταυρούλα Δαδάκη. Η αρχή γι’ αυτήν σημαντική εξέλιξη προήλθε από τα αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας, που διεξήχθη με επικεφαλής τον καθηγητή του ΑΠΘ Γρηγόρη Τσόκα, ο οποίος με την ομάδα του, στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος συνδύασαν τα αποτελέσματα των μετρήσεων πολλών μετρήσεων, οι όποιες λήφθηκαν με πολλές και διαφορετικές μεθόδους, για να συνθέσουν στο τέλος μια πιο πλήρη εικόνα του υπεδάφους και των αρχαιολογικών θησαυρών που κρύβουν. Τα σχετικά αποτελέσματα παρουσιάστηκαν πριν λίγες μέρες στο ΑΕΜΘ 2022.

     

    Μιλώντας στο «Χ» ο καθηγητής κ. Τσόκας επισημαίνει ότι «στην περίπτωση της γεωφυσική έρευνας των Φιλίππων, διενεργήθηκε διασκόπηση στην οποία υπήρχε κάτι καινοτόμο, αυτό είναι το ότι εφαρμόστηκαν διαφορετικές μέθοδοι και στην συνέχεια με μαθηματικό τρόπο έγινε η σύνθεση των αποτελεσμάτων. Οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν είναι, η ηλεκτρική χαρτογράφηση, η μαγνητική διασκόπηση, η εφαρμογή ραντάρ υπεδάφους, ενώ από αέρος έγινε διασκόπηση με την μέθοδο Lindar, εναέρια φωτογράφηση στο υπέρυθρο και τέλος και η ηλεκτρική τομογραφία».

     

    Ουσιαστικά αυτό που έγινε ήταν να δομηθεί ένα μαθηματικό μοντέλο, το οποίο έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα για το τι «αρχαιολογικούς θησαυρούς» κρύβει η αρχαία πόλη. «Η έρευνα στους Φιλίππους», επισημαίνει ο κ. Τσόκας «επεκτάθηκε σε πολλά σημεία του αρχαιολογικού χώρου, αλλά σε μεγαλύτερη έκταση, κοντά στο Αρχαίο Θέατρο και το ανατολικό τείχος. Δίπλα στο ανατολικό τείχος εντοπίστηκε ένας μεγάλος ελεύθερος χώρος, σε ορθογώνιο σχήμα». Το εύρημα αυτό μπορεί να είναι το στοιχείο που να δηλώνει το σημείο του Ιπποδρόμου, ωστόσο η έρευνα δεν κατέστη δυνατόν να εντοπίσει το πέταλο του οικοδομήματος, γεγονός που θα αποτελούσε μια επιβεβαίωση της υπόθεσης εργασίας. Ποια είναι όμως η αρχαιολογική ερμηνεία των ευρημάτων;

     

    Στο σημείο αυτό η σκυτάλη περνάει στην κ. Δαδάκη η οποία κάνει την ερμηνεία των εικόνων που προέκυψαν από την έρευνα του κ. Τσόκα, οπότε μιλώντας αποκλειστικά στο «Χ» επισημαίνει ότι «Υπάρχει μια υπόθεση εργασίας για το σημείο που βρισκόταν ο Ιππόδρομος. Ενώ η διασκόπηση κοντά στο ανατολικό τείχος δείχνει να υπάρχουν πυκνές δομές, υπάρχει ένα σημείο που δείχνει την ύπαρξη ενός μεγάλου ορθογώνιου χώρου, αλλά δεν έχουμε εντοπίσει ορισμένα ακόμη στοιχεία που θα δημιουργούσαν βεβαιότητα. Δυστυχώς δεν έχει εντοπιστεί το πέταλο του Ιπποδρόμου, αλλά μεσολαβεί και μια έκταση με έντονη φύτευση και δεν μπορούσαμε να έχουμε αποτελέσματα, γιατί η παρουσία των φυτών δυσκολεύει τις μετρήσεις. Περιμένουμε να καθαριστεί ο χώρος ώστε να επεκταθεί η έρευνα και πιο δυτικά για να βγάλουμε και πιο ασφαλή συμπεράσματα»! Στην ερώτησή μας αν υπάρχει και άλλο σημείο όπου θα μπορούσε να εντοπιστούν τα ερείπια του Ιπποδρόμου σημείωσε ότι «Συνήθως οι ιππόδρομοι βρίσκονταν κοντά στα τείχη. Όπως για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη. Περιοχή που μπορεί επίσης να έχει ιππόδρομο είναι από την δυτική πλευρά, για την οποία δεν έχουμε ακόμη επαρκή στοιχεία ακόμη. Η μορφολογία του εδάφους που θα επέτρεπε να υπάρχει ένα τέτοιο μνημείο, βρίσκεται στην νότια πλευρά της πόλης και είναι η περιοχή που διερευνούμε με την διασκόπηση».

     

    ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Τα ψηφιδωτά της νησίδας του Ιπποδρόμου στους Φιλίππους – Εμμανουέλα Γούναρη

    Στην παραπάνω υπόθεση εργασίας, υπάρχει ένα ακόμη σοβαρό στοιχείο, που προέκυψε από την πανεπιστημιακή ανασκαφή του ΑΠΘ, η οποία βρίσκεται σε σημείο βορειότερα, από αυτό που αναζητείται ο Ιππόδρομος, ενισχυτικό της υπόθεσης, τόσο για την ύπαρξη Ιπποδρόμου όσο και για το σημείο που βρισκόταν.

    Συγκεκριμένα κατά τις ανασκαφικές έρευνες του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. στους Φιλίππους ήλθε στο φως το 1996 κ.ε., νότια της Διαγώνιας οδού που διασχίζει την πόλη και δυτικά της κάθετης σε αυτήν παρόδου, εντοπίστηκε μία οικοδομική νησίδα μεγάλης έκτασης, στην οποία έχουν διαπιστωθεί περισσότερες από τρεις φάσεις. Οι δύο πρώτες είναι οι σημαντικότερες, γιατί η πρώτη είναι η αρχική φάση του κτηρίου, ενώ κατά τη δεύτερη, η οποία είχε και αρκετά μεγάλη διάρκεια, έγιναν σημαντικές μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν τη μορφή και το χαρακτήρα του κτίσματος. Η χρονολόγηση των δύο αυτών φάσεων προκύπτει τόσο από τα νομίσματα όσο και από άλλα στοιχεία.

    Το κτίσμα της πρώτης φάσης χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο αίθριο με μία ανοικτή δεξαμενή στο κέντρο του, η οποία περιβάλλεται από στοές. Γύρω από αυτό το αίθριο αναπτύσσονται οι υπόλοιποι χώροι. Στη φάση αυτή, που πρέπει να χρονολογηθεί στον 3ο αι. μ.Χ., πολλά από τα δάπεδα του κτηρίου καλύπτονταν με ψηφιδωτά και επίσης οι τοίχοι του με ορθομαρμάρωση και τοιχογραφίες. Το σημαντικό στοιχείο σε αυτή την ανασκαφή, σε σχέση με το μνημείο που αναζητείται, είναι ότι υπάρχει ένα μεγάλων διαστάσεων ψηφιδωτό με την απεικόνιση του Ιπποδρόμου, και μάλιστα σε ένα χώρο που γειτνιάζει με το σημείο της υπόθεσης εργασίας για το σημείο του Ιπποδρόμου! Τέλος να προσθέσουμε ότι με βάση τα εικονογραφικά παράλληλα η παράσταση της αρματοδρομίας μπορεί να χρονολογηθεί στον 3ο αι. μ.Χ.

     

    Τμήμα του ψηφιδωτού με την παράσταση του Ιπποδρόμου στους Φιλίππους.

    Γιατί όμως είναι σημαντικό να εντοπιστεί ο Ιππόδρομος των Φιλίππων; «Συνήθως ο Ιππόδρομος είναι ένα μνημειακό κτήριο, που συνδέεται με τη δημόσια ζωή της πόλης. Βέβαια να επισημάνω ότι όπως διαπιστώνουμε για αιώνες οι Φίλιπποι ήταν ένα ανοιχτό λατομείο, όπου η πρώτη ύλη προέρχονταν από τα προϋπάρχοντα κτήρια, στα οποία επαναχρησιμοποιούσαν τους μαρμάρινους όγκους. Επειδή οι ιππόδρομοι χρησιμοποιούν μεγάλα μαρμάρινα μπλοκ ίσως να έχουν αφαιρεθεί πολλά μάρμαρα για την κατασκευή νεώτερων κτηρίων. Σε κάθε περίπτωση η ανεύρεση του ιπποδρόμου, θα εμπλουτίσει το μητρώο της πόλης με ένα μνημειακό κτήριο και θα εντάξει την πόλη σε μια κατηγορία μεγάλων αστικών κέντρων που έχουν τα ίδια στοιχεία, όπως για παράδειγμα η Θεσσαλονίκη και η Κωνσταντινούπολη» τονίζει με έμφαση η έφορος αρχαιοτήτων Καβάλας.

    Ψηφιακή αναπαράσταση για το πως θα μπορούσε να είναι ο Ιππόδρομος των Φιλίππων, με βάση αντίστοιχες αναπαραστάσεις σε άλλες πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την ίδια περίπου εποχή.

    Στην περίπτωση των Φιλίππων το εντυπωσιακό είναι ότι έχουμε, από το ψηφιδωτό εικόνα του Ιπποδρόμου, για το πώς ήταν η κατασκευή του και ποια ήταν η διακόσμηση του, πριν ακόμη αναλάβει έργο τη αρχαιολογική σκαπάνη!!! Με την αρχαιολογική ανασκαφή σύντομα θα έχουμε περισσότερα στοιχεία για αυτό το τόσο σημαντικό μνημείο.

     

    Θεόδωρος Αν. Σπανέλης


    Δημοσιεύτηκε στις

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.