Η επιστροφή τους μετά από 21 αιώνες στην αρχική τους θέση, στον Περίβολο του Τύμβου Καστά, νοηματοδοτεί τη νέα ζωή του μνημείου
Γράφει ο θεόδωρος Αν. Σπανέλης
Αυτή την εποχή ο Τύμβος Καστά είναι ένα εργοτάξιο, τόσο μέσα στο μνημείο, όσο και πέριξ αυτού, με τα έργα που εκτελούνται. Αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος της διακοπής των επισκέψεων των ειδικών κοινών. Με λίγη φαντασία αυτές οι εικόνες γυρίζουν το μυαλό πίσω στο χρόνο, σε ένα ταξίδι 23 αιώνων, όταν, ο αρχιτέκτονας, οι τεχνίτες και οι εργάτες κατασκεύασαν αυτό το μεγαλειώδες και εντυπωσιακό μνημείο, που για λόγους που μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, οι Ρωμαίοι, φρόντισαν να το αποδομήσουν και να σκορπίζουν τα μαρμάρινα μέλη του, κύρια στο ποτάμι.
Σήμερα είναι σε εξέλιξη η αντίστροφη διαδικασία, μετά από μια προσπάθεια χρόνων τα μαρμάρινα μέλη συγκεντρώθηκαν, μελετήθηκαν και σήμερα γνωρίζουμε την θέση που είχαν στον μαρμάρινο Περίβολο του Τύμβου Καστά. Η «ψυχή» του έργου είναι ο αρχιτέκτονας – μηχανικός του υπουργείου Πολιτισμού, Δρ. Μιχάλης Λεφαντζής, επιβλέπων και μελετητής του όλου έργου αποκατάστασης του Τύμβου Καστά, τμηματάρχης Αρχαιολογικών έργων και Μελετών στην Εφορία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών.
Τα έργα που θα αποκαταστήσουν το μνημείο
Αυτή τη στιγμή βαίνει προς ολοκλήρωση, η διδακτική αποκατάσταση του Περιβόλου. Σε προηγούμενο άρθρο είχαμε παρουσιάσει το πρώτο σημείο, ενώ τώρα το δεύτερο, παραδίπλα και πιο κοντά στην είσοδο του μνημείου, φτάνει μέχρι το γείσο. Αυτό το έργο ουσιαστικά θα είναι ένα προοίμιο, ώστε ο επισκέπτης προσερχόμενος από τη νότια πλευρά του Τύμβου προς το ταφικό μνημείο, θα έχει μια εικόνα του τρόπου κατασκευής του περιβόλου. Στην συνέχεια της διαδρομής ο επισκέπτης θα εισέρχεται στο μνημείο και εξερχόμενος προς την ανατολική πλευρά θα έχει την πλήρη εικόνα για το πώς ήταν ο αρχικός Περίβολος.
Σε αυτό το προοίμιο της επίσκεψης, ο επισκέπτης θα βλέπει τόσο το πώρινο αντίθημα όσο και την μαρμάρινη όψη του, έτσι όπως θα διαμορφωθεί μετά την επιστροφή των μαρμάρων στην αρχική τους θέση. Αυτό θαυμάσιο και άκρως εντυπωσιακό αποτέλεσμα ολοκληρώνεται στο πλαίσιο της αυτεπιστασίας του έργου και ήρθαν να συνδράμουν, για να ολοκληρωθεί σωστά η δουλειά, οι έμπειροι μαρμαροτεχνίτες – μαρμαρογλύπτες από την Ακρόπολη των Αθηνών και συγκεκριμένα από το Διονυσιακό Θέατρο. Όλοι οι τεχνίτες είναι απόφοιτοι από τη σχολή της Τήνου, εκ των οποίων δυο απόφοιτοι της ίδιας σχολής συμμετέχουν και στην ομάδα της Αμφίπολης. Αυτοί οι τεχνίτες που έχουν τεράστια εμπειρία στην επεξεργασία και τοποθέτηση του μαρμάρου, ήρθαν στην Αμφίπολη και τοποθέτησαν τα συγκεκριμένα μέλη, μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα δέκα ημερών. Η τοποθέτηση του κάθε μαρμάρινου μέλους γίνεται στο ίδιο σημείο που ήταν και στην αρχαιότητα. Με βάση της μελέτη που έχει εκπονήσει ο κ. Λεφαντζής, τα περισσότερα από τα μαρμάρινα μέλη έχουν ταυτιστεί και έχουν αποδοθεί στην αρχική τους θέση. Μόνο ένα 15% από το σύνολο των μελών είναι παρατοποθετημένα, όλα τα υπόλοιπα έχουν αποδοθεί στην αρχική του θέση.
Αυτές τις ημέρες έχει ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο έργου, στην δυτική πλευρά του Περιβόλου. Αυτή είναι μια πλευρά που αφαιρέθηκαν από τους Ρωμαίους, σχεδόν όλα τα μαρμάρινα μέλη και είναι επίσης ένα σημείο με πάρα πολύ μεγάλα στατικά προβλήματα , με κίνδυνο – ακόμη – και κατάρρευσης. Αυτός είναι και ο λόγος που το τμήμα αυτό καταχώθηκε το 2015 με παράλληλη αντιστήριξη με σάκους για να διασωθεί. Πριν γίνει η διαμόρφωση του Τύμβου με τα τελευταία έργα, στο σημείο αυτό υπήρχε μια επιχωμάτωση που έφτανε τα 10 μέτρα, με συνέπεια να δέχεται ο Περίβολος τεράστια φορτία. Τώρα που απομακρύνθηκαν τα χώματα από την ανασκαφή του Λαζαρίδη, τώρα καθαρίζεται για να μελετηθεί, να αποκατασταθεί το πώρινο αντίθημα και να γίνει και τοποθέτηση αρχαίων μαρμάρινων μελών. Μετά την ολοκλήρωση του έργου ο επισκέπτης θα έχει εικόνα και αυτού του τμήματος του Περιβόλου και θα είναι επισκέψιμος στο σύνολό του από όλες τις πλευρές του Τύμβου.
Παράλληλα με όλα τα παραπάνω έργα, έχουν ξεκινήσει βαριές και σοβαρές εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης στο εσωτερικό του μνημείου, οι οποίες κλιμακώνονται με μια σειρά έργα στον εσωτερικό χώρο. Επίσης έχει ετοιμάζεται η υποδομή για την τοποθέτηση του νέου στεγάστρου.
Διάσπαρτα μέλη του περιβόλου του Τύμβου Κάστα, στην Αμφίπολη
Το μακρύ ταξίδι, τον μέχρι «χθες» ορφανών μαρμάρων
Αυτά τα χιλιάδες αρχιτεκτονικά μέλη, για πάρα πολλά χρόνια ήταν ορφανά αφού κανείς δεν γνώριζε την προέλευσή τους, υπήρχαν εικασίες, εκτιμήσεις, σενάρια και ένα μεγάλο μυστήριο για το πώς βρέθηκε μια τόσο μεγάλη ποσότητα μαρμάρων, σκόρπια, στην Αμφίπολη. Μετά την μελέτη του κ. Λεφαντζή, ταυτίστηκαν και συγκεντρώθηκαν στο χώρο του Τύμβου Καστά. Τα μάρμαρα αυτά θα καθαριστούν για να φύγουν οι επικαθήσεις, όπου αυτό χρειάζεται, από την Συντήρηση. Μέχρι να φτάσουν όμως όλα αυτά στην σημερινή τους θέση έχουν κάνει ένα τεράστιο χρονικό ταξίδι 2.100 ετών, έγιναν μάρτυρες μεγάλων γεγονότων, αυτοκρατορίες να γεννιούνται και να σβήνουν, στρατούς να διέρχονται από τον χώρο της Αμφίπολης πηγαίνοντας για μεγάλες μάχες! Κατά κάποιο τρόπο αυτά μετείχαν της ιστορίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η περιοχή ήταν θέατρο μαχών ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές και σημειώθηκε και προσπάθεια αρπαγής τους. Αυτό το μεγάλο ταξίδι το έχουμε παρουσιάσει σε παλαιότερα ρεπορτάζ από τις σελίδες του ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟΥ και τώρα έφτασε η ώρα για τον τελευταίο σταθμό τους, την επιστροφή τους στην αρχική τους θέση. Αν μιλούσαν τα μάρμαρα θα μαρτυρούσαν τα όσα είδαν και άκουσαν, τα όσα δεινά πέρασαν και τις μετακινήσεις που είχαν, για τις ανάγκες της κάθε εποχής. Και σήμερα, στις δικές μας ημέρες, ξαναγυρίζουν στην αρχική τους θέση, σιωπηροί μάρτυρες ενός μνημείο που είχε «λησμονήσει» η ιστορία, γιατί το μεγαλείο του Μακεδονικού Βασιλείου και πολιτισμού, ήταν μια απειλή για τους κατακτητές.
Αυτό το ταξίδι περιγράφει με τα παρακάτω λόγια ο κ.Λεφαντζής, τα οποία καταδεικνύουν ότι τα όσα γίνονται σήμερα στον Τύμβο Καστά, δεν είναι απλά ένα μεγάλο τεχνικό έργο, αλλά η δικαίωση της ίδιας της ύπαρξης του μνημείου:
«Αυτή η εικόνα του περιβόλου αποτελείται από κομμάτια που έχουν ταξιδέψει, έχουν μετακινηθεί, έχουν κάνει μια διαδρομή 2.100 ετών, μακριά από το μνημείο, έχουν περάσει σε δεύτερες και τρίτες χρήσεις στην πορεία τους, αυτές άφησαν και τα σημάδια τους, είναι οι γόμφοι που βλέπουμε επάνω στις επιφάνειες. Ορισμένα κομμάτια έμειναν για αιώνες κάτω από δέντρα και έχουν πάρει αυτές τις επικαθήσεις των δέντρων και άλλα στο ποτάμι, μέσα στο νερό και άλλα ήταν στην όχθη. Είναι κομμάτια βασανισμένα που φέρουν πάνω τους όλη την ιστορία και την διαδρομή που έκαναν. Το σημαντικότερο απ’ όλα, για εμάς, ήταν η απόφαση, αυτά τα κομμάτια, να μην τα συμπληρώσουμε, να μην τα αποκαταστήσουμε και να μην τα εξωραΐσουμε αλλά να τοποθετηθούν ως έχουν, με τις πληγές τους. Χρειάζεται να σκεφτούμε τι σημαίνουν αυτές οι πληγές, τι νοηματοδοτούν αυτά τα σημάδια του χρόνου και η ανάγκη να υπάρχουν και να φαίνονται ως μάρτυρες; Ο στόχος της αναστήλωσης του μνημείου δεν είναι να τα κάνουμε τα κομμάτια να φαίνονται ως καινούργια, είναι να τα αφήσουμε ως έχουν, με τις πληγές τους, με όλες τις θραύσεις και τα χαρακτηριστικά που έχουν αποκτήσει από την διαδρομή που έκαναν για να δείξουμε το πόσο μεγάλη περίοδος χρόνου έχει περάσει, αυτή η περιπέτεια κράτησε 21 αιώνες και αυτό δεν είναι λίγο. Είναι μια περιπλάνηση 21 αιώνων και είναι τρομακτικό γεγονός το οποίο και πρέπει να τοσεβαστούμε. Οι λόγοι που την προκάλεσαν μας είναι λίγο γνωστοί, αλλά το αποτέλεσμα είναι μπροστά μας, ξεκάθαρο και αυτό που δηλώνουν είναι ότι έχουν περάσει τα πάνδηνα. Κι αυτό θέλουμε να φαίνεται. Τα κομμάτια συμφωνούν το ένα με το άλλο, οι σύνδεσμοι, οι γόμφοι τους, οι διαστάσεις και η γεωμετρία τους, συμφωνούν απόλυτα το ένα με το άλλο και ξαναβρέθηκαν ξανά, το ένα δίπλα στο άλλο, μετά από 21 αιώνες και αυτό είναι η επιτυχία μας. Εμείς αγωνιζόμαστε να ανασυστήσουμε την εικόνα του περιβόλου του Τύμβου, έστω αυτή την λειψή, την τμηματική εικόνα μέσα από τα αυθεντικά του υλικά. Χωρίς την προσθήκη καινούργιων»
Δημοσιεύτηκε στις
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.
