Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Η ευκαιρία των Βρετανών να «ανασκάψουν» την Αμφίπολη

Ποιο ήταν αλήθεια το τάγμα του βρετανικού στρατού που το 1916, εν μέσω πολέμου έσκαβε τάφους στην Αμφίπολη; Ποια τελικά ήταν η τύχη των ευρημάτων; Ερωτήματα που απασχολούν πολλούς, μετά την κυκλοφορία φωτογραφιών με Βρετανούς στρατιώτες να μπαινοβγαίνουν σε τάφους της Αμφίπολης, ή ακόμη χειρότερα, να επιδεικνύουν χασκογελώντας οστά των νεκρών που βρήκαν εκεί.

Του Άρη Μεντίζη

δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή

Την προσοχή πολλών χρηστών του διαδικτύου έχουν προσελκύσει το τελευταίο διάστημα κάποιες φωτογραφίες που απεικονίζουν Βρετανούς στρατιώτες να εισέρχονται και να εξέρχονται από έναν μακεδονικού τύπου τάφο, ή να επιδεικνύουν κάποια κρανία νεκρών γεμάτοι …περηφάνια για τη λαθρανασκαφή που είχαν κάνει. Το αποτέλεσμα μάλιστα της λαθρανασκαφής δεν είναι τα κρανία των νεκρών αλλά τα αγγεία – και ποιος ξέρει και τι άλλο – που φαίνονται στα άκρα της φωτογραφίας, αφημένα πάνω στα αναχώματα.

Ερευνώντας το διαδίκτυο μπορεί να δει κανείς ότι οι φωτογραφίες αυτές είναι τραβηγμένες το 1916, όταν Βρετανοί στρατιώτες, μαζί με στρατιώτες άλλων συμμαχικών χωρών, είχαν αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη για να πολεμήσουν στο Βαλκανικό μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η κατάσταση στην περιοχή

Πρέπει να σημειωθεί ότι η κατάσταση στην περιοχή κατά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ιδιαίτερα ρευστή. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο βουλγαρικός και ο αυστρο-γερμανικός στρατός  εισέβαλαν ταυτόχρονα στη Σερβία. Οι Σέρβοι  είχαν αποκρούσει εύκολα τις διαδοχικές  επιθέσεις των Αυστριακών, αλλά δεν ήταν  δυνατόν να αναχαιτίσουν τη μαζική επίθεση, που  άρχισε τον Οκτώβριο του 1915. Γαλλικά και  βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στη  Θεσσαλονίκη, αλλά δεν κατάφεραν να  καθυστερήσουν την επίθεση. Το 1916 η παγκόσμια προσοχή ήταν εστιασμένη  στα Βαλκάνια. Εκεί ήταν το αδύνατο σημείο στην  άμυνα των Κεντρικών Δυνάμεων. Οι Γάλλοι και  οι Βρετανοί, μαζί με τον αναγεννημένο σερβικό  στρατό κι ένα ιταλικό σύνταγμα, ήλπιζαν να διασπάσουν τις βουλγαρικές γραμμές  στη Μακεδονία. Η Αντάντ, για να αντιμετωπίσει τη συνεχώς ενισχυόμενη γερμανική επιρροή στα Βαλκάνια, αποβίβασε στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβριο του 1915. Η Σερβία δέχτηκε και βουλγαρική επίθεση, κατέρρευσε και τα σερβικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία. Λίγο αργότερα, τον Μάιο του 1916, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στην ανατολική Μακεδονία. Ο ποταμός Στρυμώνας και η περιοχή της Αμφίπολης ήταν λοιπόν στην πρώτη γραμμή άμυνας των συμμάχων, που είχαν ως μοναδική βάση τη Θεσσαλονίκη. Σε αυτή την περιοχή λοιπόν τοποθετήθηκε το 2^ο Βασιλικό Σύνταγμα Ελαφρού Πεζικού Shropshire των Βρετανών.

Οι Βρετανοί έσκαψαν πολλούς τάφους σε καιρό πολέμου

Ποιο ήταν το Βρετανικό Σύνταγμα

Το 2^ο Βασιλικό Σύνταγμα Ελαφρού Πεζικού Shropshire των Βρετανών, ήταν ένα σύνταγμα του στρατού του Ηνωμένου Βασιλείου που συγκροτήθηκε το 1881, και αποβιβάστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1915 κατόπιν αιτήματος του Έλληνα πρωθυπουργού. Το στρατιωτικό αυτό Σώμα έμεινε στην περιοχή σχεδόν τρία χρόνια πολεμώντας τους Βούλγαρους. Το μεγαλύτερο διάστημα της παραμονής του εδώ, είχε βάση στο μέτωπο του Στρυμόνα μεταξύ της λίμνης Δοϊράνης και της Αμφίπολης, όπου κατασκεύασε χαρακώματα και πολέμησε σε πολλές μικρές μάχες.

Όμως, όπως προκύπτει και από τις φωτογραφίες που κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο και μπορεί να βρει κανείς εύκολα στη σελίδα της Wikipedia, οι Βρετανοί στρατιώτες δεν αρκέστηκαν στην κατασκευή χαρακωμάτων και ορυγμάτων για τις ανάγκες του πολέμου, αλλά παράλληλα επιδόθηκαν και σε πράξεις τυμβωρυχίας, ανασκάπτοντας τάφους και προωθώντας τα ευρήματα στην Αγγλία. Δεν παρέλειψαν μάλιστα να αποτυπώνουν σε φωτογραφίες την περηφάνια τους για τα ευρήματα.

Άλλωστε είναι γνωστό ότι ακόμη και το ύψους 5,3 μέτρων μαρμάρινο Λιοντάρι της Αμφίπολης, βρέθηκε από Βρετανούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια κατασκευής οχυρωματικών έργων στην περιοχή της γέφυρας της Αμφίπολης το 1916. Μάλιστα οι Βρετανοί στρατιώτες προσπάθησαν να προωθήσουν λαθραία τα μαρμάρινα μέλη του μνημειακού αγάλματος στην Αγγλία, όμως οι προσπάθειές τους δεν ευοδώθηκαν όταν οι Βούλγαροι, που μόλις είχαν καταλάβει το Παγγαίο, εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον τους.

Σε αυτό το περιστατικό αναφέρεται, σε δημοσίευμά του στην εφημερίδα «Πρόοδος» των Σερρών, και ο αρχαιολόγος Φώτης Πέτσας, που σημειώνει πως: «Κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου το 1913, Έλληνες στρατιώτες βρήκαν τα θεμέλια του βάθρου του μνημείου, ενώ έσκαβαν χαρακώματα. Τα θεμέλια εξετάστηκαν από τον Γιώργο Οικονόμου και τον Αναστάσιο Ορλάνδο, που στη συνέχεια έγιναν καθηγητές της αρχαιολογίας. Αργότερα, το 1916, κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν τα πρώτα τμήματα του μαρμάρινου λέοντος. η προσπάθειά τους να μεταφέρουν τα κομμάτια επί ενός πλοίου,  απετράπησαν από μια βομβιστική επίθεση του εχθρού».

1. Βρετανοί αξιωματικοί επιδεικνύουν με περηφάνια κρανία από αρχαίους τάφους της Αμφίπολης

Μπαίνοντας στον μακεδονικό τάφο που μόλις σκάφτηκε

Η «έρευνα» στον τάφο ακολουθούσε μεθόδους τυμβωρυχίας

Κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο

Αν κάποιος περιηγηθεί στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου και στα εκθέματα του εύκολα θα μπορέσει να εντοπίσει τα ευρήματα των «στρατιωτικών ανασκαφών» των Βρετανών στην Αμφίπολη, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Εκεί λοιπόν συναντά κανείς το όνομα του Eric Gardner, ενός Άγγλου γιατρού και ερασιτέχνη αρχαιολόγου, ο οποίος υπηρέτησε στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο βιογραφικό του, που φιλοξενείται στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου, αναφέρεται συγκεκριμένα: «Γιατρός και ερασιτέχνης αρχαιολόγος που έζησε στο Weybridge Surrey. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στη Μακεδονία στο RAMC. Είχε ως βάση την περιοχή γύρω από την Αμφίπολη, στο μέτωπο του Στρυμώνα, όπου αποκαλύφθηκε ένα αρχαϊκό – ελληνιστικό ελληνικό νεκροταφείο. Δώρησε τα περιεχόμενα ενός τάφου της Αμφίπολης στο Μουσείο το 1918».

Ο συγκεκριμένος γιατρός – ερασιτέχνης αρχαιολόγος από την Αγγλία, δώρισε έξι αντικείμενα στο Βρετανικό Μουσείο, έτσι όπως καταγράφονται στην ιστοσελίδα του Μουσείου. Κανείς δεν γνωρίζει τι άλλο βρήκε μαζί με τους συντρόφους του, και ποια ήταν η μοίρα των ευρημάτων. Έτσι η απορία για το που κατέληξε το αγγείο που φαίνεται τοποθετημένο πάνω στους σάκους του αναχώματος, δεξιά στη φωτογραφία των Βρετανών αξιωματικών με τα οστά των αρχαίων παραμένει…

Τα ευρήματα όπως παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου