Χρονόμετρο

    ΠΙΣΤΥΡΟΣ: Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΔΙΟΣ, ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β

    Δημοσιεύτηκε στις

    Κέντρο μεταλλευτικής επεξεργασίας της ευρύτερης περιοχής

     

    Στην φετινή ανασκαφική περίοδο, αναμένεται να αποκαλύψει τα μυστικά του το εντυπωσιακό τέμενος της πόλης

     

    ΓΡΑΦΕΙ Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΝ. ΣΠΑΝΕΛΗΣ

    Η αρχαία Πίστυρος ήταν μια πόλη, αυτό που λέμε σήμερα on the road,  δίπλα στις αρχαίες οδικές αρτηρίες, στη βασιλική οδό και αργότερα στην Εγνατία.

    Ξεκίνησε ως ένα “εμπόριον” με λιμάνι και πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε σημαντικό κέντρο μεταλλευτικής δραστηριότητας και εμπορίου. Λόγω θέσης βρέθηκε επάνω στην πορεία του Περσικού στρατού, εξ ου και η αναφορά του Ηροδότου:- την αναφέρει δύο φορές ως “πόλι ἑλληνὶδα παραθαλασσία και ἡπειρώτιδα”, με αφορμή την εκστρατεία του Ξέρξη. Βορείως των τειχών της, διέρχονταν η βασιλική οδός και κατόπιν η αρχαία Εγνατία. Να σταθούμε λίγο περισσότερο στον Ηρόδοτο, καθώς η μαρτυρία του υποδεικνύει ότι η Πίστυρος, είχε τα γνωρίσματα ενός αστικού κέντρου με ελληνικούς θεσμούς. Από τα μέχρι τώρα  ευρήματα της ανασκαφής, επιβεβαιώνεται αυτή η ιστορική μαρτυρία!

    Η Πίστυρος επιπλέον βρισκόταν επάνω  και στους κάθετους άξονες που την συνέδεαν με την θρακική ενδοχώρα και τα πλούσια σε μετάλλευμα και ξυλεία δάση των βουνών της Λεκάνης. Έτσι, γρήγορα αναδείχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο της Θασιακής Περαίας. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο που τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην εποχή του Σιδήρου από τα θρακικά φύλα και στο ίδιο σημείο μετά θα αποικίσουν οι Θάσιοι.

     

    Έτσι μπορεί να δικαιολογηθεί η πολύ σημαντική και εντυπωσιακή οχύρωσή της – τα τείχη από λευκό μάρμαρο Θάσου έφταναν μέχρι και τα 5 μέτρα. Ενδεικτικό είναι ότι από τους πύργους, ο ΝΑ και ο ΝΔ ξεχωρίζουν για το μεγάλο τους μέγεθος, και μάλλον είχαν τη δυνατότητα να φιλοξενούν βαλλιστικά όπλα μικρού διαμετρήματος, που από τον 4ο π.Χ. αιώνα αυξάνουν τη δημοτικότητά τους.

     

    Αυτός ο σημαντικός, λόγω  θέσης, οικισμός, – όπως φαίνεται, ξεκίνησε ως ένας εμπορικός σταθμός και εξελίχθηκε σε μια πόλη. Πέρα από τις οικονομικές δραστηριότητες που αφορούσαν κατά κύριο λόγο την μεταλλουργία και στην συνέχεια την οινοποιεία, το εμπόριο της ξυλείας και άλλων αγαθών, διαμόρφωσε ένα  θεσμικό εποικοδόμημα  που περιελάμβανε αυτοδιοικητικούς  θεσμούς, όπως προκύπτει από μια αίθουσα διοικητικού χαρακτήρα, ας πούμε ένα μικρό «βουλευτήριο» που βρέθηκε κοντά στη βόρεια είσοδο στην πόλη. Από την άλλη, υπήρχαν και θρησκευτικοί θεσμοί, όπως προκύπτει από τις δυο επιγραφές που εντόπισε η ανασκαφή του αρχαιολόγου Στρατή Παπαδόπουλου, ο οποίος από το 2014 και μετά, με συνέπεια και παρά τις αντιξοότητες αποκαλύπτει την θαμμένη πόλη.

    Η στρωματογραφία της ανασκαφής καταδεικνύει ότι οι πλημμύρες του Νέστου και οι επιχώσεις από τα γύρω βουνά, έγραψαν τον επίλογο της πόλης, η οποία  μπορεί μετά τους ελληνιστικούς χρόνους να είχε  χάσει την παλιά αξία της, ωστόσο ακόμη φιλοξενούσε μια σειρά από επαγγελματικές δραστηριότητες μέχρι και τον 1ο αιώνα π.Χ.

     

    Φέτος συνεχίζεται το ανασκαφικό πρόγραμμα, με επίκεντρο το τέμενος που εντοπίστηκε, δίπλα στην μεγάλη νοτιοανατολική πύλη, – τη μεγαλύτερη που διέθετε η  πόλη,  αυτή που την συνέδεε με αμαξιτό δρόμο με το λιμάνι της.

     

    Από τα μέχρι τώρα ευρήματα προκύπτει ότι στο Ιερό που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της ΝΑ συνοικίας λατρεύονταν, ο Δίας και ο μακεδόνας Βασιλιάς Φίλιππος Β, ενώ η ανεύρεση κατά την περσινή ανασκαφή  ειδωλίων της Αφροδίτης, ίσως να δηλώνει την παρουσία λατρείας της θεάς του έρωτα.

     

    Η ανασκαφή το 2018 στη ΝΑ συνοικία αποκάλυψε, όπως προαναφέραμε, το τέμενος, και  την παρουσία εδώ, μικρού δίχωρου ναού ιωνικού τύπου, με τονισμένο τον κατά πλάτος άξονά του, πρακτική γνωστή από ναούς της Θάσου και των Κυκλάδων. «Είχε, υπαίθριο χώρο στα ανατολικά του, όπου εντοπίσαμε βάθρα στηλών και αναθημάτων, χωρίς να έχουν διασωθεί τα ίδια τα αναθήματα αγάλματα που έφεραν» υπογραμμίζει ο κ. Παπαδόπουλος. «Ο ναός διασώζει σε εντυπωσιακό ύψος το κρηπίδωμά του, και φέρει στο εσωτερικό του μονολιθική ‘εσχάρα’ και εστία διακοσμημένη με πήλινα ορθογώνια πλακίδια. Επάνω στα πλακίδια υπάρχουν χαραγμένες σπείρες. Η εστία πιστεύουμε ότι , αποτελούσε μέρος της τελετουργίας που λάμβανε χώρα στο ναό. Βορείως του ναού εικάζουμε ότι υπήρχε βωμός, ο οποίος αναμένεται να αποκαλυφθεί και αυτός εξ ολοκλήρου, όπως και τελετουργική  εστία με τις σπείρες στο φετινό ανασκαφικό πρόγραμμα. Επίσης, σε χώρο δίπλα στο ναό, εντός του χώρου του τεμένους, στην λεγόμενη ‘αίθουσα των αργαλειών’, όπου ήρθαν στο φως πολλά υφαντικά βάρη, εντοπίστηκαν και  πήλινα ειδώλια της θεάς Αφροδίτης. Στα μέχρι τώρα ευρήματα από τον ναό χώρο του τεμένους αξίζει να αναφέρουμε τη βάση αγγείου με οπή στον πυθμένα, θαμμένου στη γη, που βρέθηκε δίπλα στην εσχάρα, και ίσως προοριζόταν για χοές» συμπληρώνει την περιγραφή ο κ. Παπαδόπουλος.

     

    Σε μικρή απόσταση βρέθηκε επιγραφή που μαρτυρεί την λατρεία του Διός Σωτήρος και του Βασιλέως Φιλίππου:

    ΔΙΙΣΩΤΗΡΙ

    ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΙ

    ΦΙΛΙΠΠΩΙ

    Η επιγραφή που υποθέτουμε ότι συνόδευε ανάθημα, χρονολογείται στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ.

    Στον περίβολο του τεμένους βρέθηκαν δυο επιγραφές, σε στήλες με το κείμενο ΕΞΑΙΡΕΤΑ ΤΗΙ ΠΟΛΗΙ,  οι οποίες χαρακτηρίζουν  τον οικισμό ως πόλη με θεσμούς και προσδιορίζουν ότι ο χώρος του τεμένους,  εξαιρείται από την πολιτική διοίκηση της πόλης. Κατά κάποιο τρόπο έχουμε έναν ιδιαίτερο, ιερό χώρο που αποτελεί ξεχωριστή έκταση εντός της πόλης. Δυστυχώς, δεν μας πληροφορούν  για το όνομα της πόλης, ώστε να δοθεί μια άμεση μαρτυρία ταύτισης του οικισμού με την Πίστυρο του Ηροδότου. Να σημειώσουμε ότι η πόλη αν και από τα μέσα 5ου αιώνα, αποκτάει τον χαρακτηρισμό της πόλης, δεν φαίνεται ότι προχώρησε σε κυκλοφορία νομισμάτων με το δικό της όνομα.

    Τα δύο ανασκαφικά προγράμματα έφεραν στο φως σημαντικά κινητά ευρήματα που χρονολογούνται από τον 7οως και τον 1ο αιώνα π.Χ.: άφθονη κεραμική τοπικών εργαστηρίων αλλά και επείσακτη, κυρίως από Θάσο, Αθήνα και Μικρά Ασία, μεγάλο αριθμό ενσφράγιστων κεράμων και θασιακών αμφορέων, πολλά τέχνεργα υφαντικής, αργυρά και χάλκινα νομίσματα, και λιγότερο ειδώλια, εργαλεία και κοσμήματα.

    Από τα  μέχρι τώρα  ευρήματα μπορούμε να αναφέρουμε ότι η φυσικοχημική ανάλυση των σκωριών που εντοπίστηκαν στο εσωτερικό της πόλης  κατέδειξε ότι  τα εργαστήρια μεταλλουργίας της Πιστύρου,  τα προμηθεύονταν πρώτη ύλη από τα μεταλλωρυχεία που  υπήρχαν από τον  Νέστο μέχρι και την σημερινή Λεύκη – Χαλκερό και την Λημνιά, δηλαδή από τη νότια σειράς των βουνών της Λεκάνης.

    Αυτό το στοιχείο ενισχύει την εκτίμηση που είχαμε διατυπώσει σε παλαιότερη αναφορά στην ανασκαφή της Πιστύρου, σύμφωνα με την οποία αποτέλεσε από τους αρχαϊκούς μέχρι και τους πρώτους ρωμαϊκούς χρόνους, το «βασίλειο της μεταλλουργίας». Τα μέταλλα που εντοπίστηκαν είναι, σίδηρος, χαλκός, άργυρος, μόλυβδος και εκτιμάται  ότι υπήρχαν και μεταλλεύματα χρυσού.

     

     

    Αναξιοποίητος πόρος για το Δήμο Νέστου.

     

    Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες και προτάσεις από τη διεύθυνση της ανασκαφής, δεν είχαμε μέχρι σήμερα χειροπιαστά αποτελέσματα συνδρομής και αρωγής.

    Η αρχαία Πίστυρος βρίσκεται στο Δήμο Νέστου, πλησίον του Ποντολιβάδου και αποτελεί τον μοναδικό αρχαιολογικό χώρο της περιοχής, τον οποίο μπορεί κανείς  να επισκεφτεί– κάθε χρόνο το πράττουν σχολεία  της περιοχής – και να δουν μέσα σε λίγα στρέμματα την πορεία μιας σημαντικής πόλης με τουλάχιστον πέντε αιώνες ζωής. Επίσης είναι ένα σημαντικό σημείο πολιτιστικής παρουσίας, αφού πέραν του ότι είναι το μοναδικό επισκέψιμο μνημείο,  προσθέτει υπεραξία στο ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής και  μπορεί να αποτελέσει μέρος του τουριστικού προϊόντος της.

     

    Η Πίστυρος είναι ένα αρχαιολογικό πεδίο εξαιρετικά ενδιαφέρον και για να μπορέσει να γίνει μια μεγαλύτερη ανασκαφή, για την οποία υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι έχει να δώσει εντυπωσιακά ευρήματα, θα ήταν απαραίτητη και η στήριξη των τοπικών φορέων, με πρώτο και κύριο το Δήμο Νέστου αλλά και την Περιφέρεια Αν. Μακ και Θράκης, που θα μπορούσανε να ενισχύσουν μια τέτοια προσπάθεια με ποικίλους τρόπους εφόσον υπάρξουν καλές προθέσεις μαζί με συγκεκριμένες δράσεις. Μόνο η οχύρωση να αναδειχθεί είναι από μόνη της ένα αξιοθέατο, καθώς ανάλογα τείχη υπάρχουν μόνο στη Θάσο και στα Στάγειρα Χαλκιδικής. Βεβαίως η κατάληξη όλης αυτής της πολυετούς προσπάθειας δεν μπορεί να είναι άλλη, παρά η ένταξη ενός τόσο ελπιδοφόρου αρχαιολογικού έργου, σε ένα ΕΣΠΑ από το Υπουργείο Πολιτισμού.

    Στα λόγια υπάρχει μια καλή ανταπόκριση αλλά θα πρέπει να έχουμε και τα ανάλογα έργα, όπως διαπιστώνει με μικρή πικρία, ο διευθυντής των ανασκαφών  Στρατής Παπαδόπουλος.

     

     

     

    Το κειμένου είναι προϊόν της σύντομης συνέντευξη που είχε το «Χ»

    με τον διευθυντή της ανασκαφής αρχαιολόγο Δρ Στρατή Παπαδόπουλο,

    στον χώρο της ανασκαφής, που ετοιμάζεται για να ξεκινήσουν και οι φετινές ανασκαφικές εργασίες

     

    Η εστία με τα κεραμικά πλακίδια που φέρουν χαραγμένη σπείρα

    Αεροφωτογραφία του τεμένους

    Βάθρα χωρίς αναθήματα εντοπίστηκαν εντός του περιβόλου, του τεμένους.

    Ειδώλιο αφροδίτης, βρέθηκε μαζί και με άλλα στο δωμάτιο με τους αργαλειούς.

    Σιλό σητηρών και αυτό, εντός του περιβόλου του τεμένους


    Δημοσιεύτηκε στις

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.