Χρονόμετρο

    Οι Γερμανοί στην Καβάλα και τα πρώτα “μέτρα” – Το Πάσχα της κατοχής τον Απρίλιο του 1941

    Δημοσιεύτηκε στις

     

    Του Κωνσταντίνου Π. Παπακοσμά*

    .. Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω στο Πάσχα του 1941 στην Καβάλα. Ογδόντα ένα χρόνια πριν τέτοιες ημέρες (18η Απριλίου) ήταν Μεγάλο Σάββατο , οι Γερμανοί είχαν μπει στην πόλη, ήδη από τις 12 Απριλίου .. Είναι γνωστό ότι οι αρχές είχαν ..”φύγει” μερικές μέρες πριν αφήνοντας πίσω χάος και ..“γιάγμα”..

    Οι Γερμανοί ορίζουν Δήμαρχο τον γιατρό Αναστάσιο Αποστολάτο , γνώστη της Γερμανικής γλώσσας. Στις κρατικές αρχές ο μόνος ο οποίος δεν ..δειλιάζει και μένει , πιστός στο καθήκον, είναι ο διευθυντής της Νομαρχίας Σ. Αθανασάτος . Μαζί με τον Δήμαρχο προσπαθούν να οργανώσουν  την ζωή στην πόλη , σιτίζουν τους αιχμαλώτους που έχουνε φέρει οι Γερμανοί , στο στρατόπεδο Περιγιαλίου και επιδιώκουν  να ανοίξουν τα καταστήματα αλλά και να επιστραφούν τα ..προϊόντα που λεηλατήθηκαν από τις κρατικές αποθήκες.

    Η περίοδος εκείνη , αυτή δηλαδή πριν την έλευση των Βουλγάρων, είναι ενδιαφέρουσα . Η αγωνία για το άγνωστο αλλά και η παρουσία των Γερμανών(σύντομα με ειδική σημείωση θα αναφερθώ με πολλές λεπτομέρειες σε  όλα τα γεγονότα που συνέβησαν στην Καβάλα την περίοδο εκείνη Απρίλιος – Μάιος 1941).

    ΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ

    Τέλη Απριλίου οι Γερμανοί αφήνουν ελεύθερους όλους τους στρατιωτικούς, κυρίως βαθμοφόρους . Αρχές Μαΐου 1941 όμως , παραδίδουν την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη στους Βουλγάρους, αυτοί χωρίς .. μάχη εισέρχονται στα Ελληνικά εδάφη. Ο Βασιλιάς των Βουλγάρων Βόρις φθάνει στην Καβάλα τέλη Μάιου . Οι φωτογραφίες  είναι μπροστά στην “Μεγάλη Λέσχη”, σημερινή οδός Κύπρου. Ο Βόρις συνομιλεί με τον Στρατηγό Ευγένιο Όττ διοικητή της 30ης Μεραρχίας των Γερμανών που κατέλαβε την Καβάλα.

    Τα δημοσιεύματα, των φωτογραφιών, είναι από τον “Ταχυδρόμο” την εφημερίδα της Καβάλας που κυκλοφόρησε για μερικές ημέρες , από συντακτική επιτροπή (πριν μερικά χρόνια η Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας απέκτησε αυτά τα πολύτιμα φύλλα της εφημερίδας, μοναδικό τεκμήριο ιστορίας για την ζοφερή εκείνη περίοδο των μερικών ημερών του Απρίλη του 1941) . Με τον ερχομό των Βουλγάρων κάθε τι Ελληνικό διώχθηκε και φυσικά έκλεισε η εφημερίδα και κλάπηκαν όλα τα τυπογραφικά της στοιχεία από τους Βουλγάρους.

    Στην γειτονική Δράμα και τα χωριά της πάνω 2500 αθώοι πολίτες δολοφονούνται τον Σεπτέμβρη του 1941.Οι Βούλγαροι με το πρόσχημα καταστολής κινήματος από το ντόπιο πληθυσμό προχωρούν σε βαρβαρότητες οι οποίες είναι πανομοιότυπες με αυτές που έπραξαν το 1913 και την διετία 1916-18.

    Μερικά χρόνια μετά το 1944 τον  Οκτώβριο οι Βούλγαροι .. αποχωρούν από την Καβάλα. Αφήνουν πίσω μια κατεστραμμένη πόλη, έχουν φροντίσει να κλέψουν και να μεταφέρουν στην Βουλγαρία ότι πολύτιμο μπορούσαν να πάρουν. Το χειρότερο.. η πόλη μετρά πάνω από 300 νεκρούς από το μαρτύριο της πείνας, τις κακουχίες, τους θανάτους. Για λογαριασμό δε των Γερμανών οδηγούν στον θάνατο το σύνολο της Εβραϊκής κοινότητας της πόλης.

    Η παρουσίαση ιστορικών γεγονότων δεν έχει σκοπό και στόχο να αναμοχλεύσει πάθη και μίση αλλά να θυμίσει γεγονότα ώστε να μην επαναληφθούν ποτέ ξανά. Σήμερα ζούμε αρμονικά με τους γείτονές μας , θα πρέπει όμως να θυμίζουμε πάντα την αφροσύνη των προγόνων τους και την παραχάραξη της ιστορίας .

    Θα παραθέσω και ένα απόσπασμα από το Βιβλίο του Πολιτιστικού Συλλόγου Φιλίππων “ΒΗΜΑ-ΒΗΜΑ” μαζί με ένα σχετικό ντοκουμέντο που μου έχει εμπιστευτεί ο καλός μου φίλος και βαθιά γνώστης της τοπικής ιστορίας Κώστας Πούλιας ο οποίος με γράφει:“Αγαπητέ Κώστα σου παραθέτω απόσπασμα από το βιβλίο του συλλόγου , γιατί πιστεύω ότι το νόημα της Βουλγαρικής Κατοχής στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη δεν έγινε ποτέ κατανοητό”.

    ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

    Η μορφή της βουλγαρικής κατοχής που βίωσε το χωριό μας, όπως και όλη η περιοχή από τον Στρυμόνα μέχρι τον Έβρο, την περίοδο 1941-1944, δεν έχει γίνει ευρέως κατανοητή. Την ιστορική πραγματικότητα έχει κατακλύσει η γερμανική κατοχή σε όλη την υπόλοιπη χώρα. Παρά την σκληρότητα της, η γερμανικής κατοχή δεν είχε καμία σχέση με αυτό που βίωνε ο πληθυσμός στη δική μας περιοχή. Οι Γερμανοί αναγνώριζαν ότι βρίσκονται σε μια ξένη χώρα σαν δυνάμεις κατοχής. Οι Βούλγαροι θεωρούσαν ότι απελευθέρωσαν βουλγαρικό έδαφος που βρίσκονταν υπό ελληνική κατοχή. Στις γερμανοκρατούμενες περιοχές το ελληνικό κράτος, με την ονομασία “ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ” λειτουργούσε, φυσικά κάτω από τον ασφυκτικό γερμανικό έλεγχο. Υπήρχε όμως κυβέρνηση, έστω ανδρεικέλων. Υπηρεσίες, σχολεία, πανεπιστήμια και άλλες κρατικές δομές δεν είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους. Στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές το ελληνικό κράτος καταργήθηκε σε όλη τη δομή και την υπόστασή του και αντικαταστάθηκε από την βουλγαρική κρατική μηχανή. Περιορίστηκε η χρήση της ελληνικής γλώσσας και έκλεισαν όλα τα σχολεία. Οι εκκλησίες τέθηκαν κάτω από την διοίκηση της Βουλγαρικής Εξαρχίας και λειτουργούσαν μόνο Βούλγαροι ιερείς. Απαγορεύτηκε σε όλους τους Έλληνες κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα. Ο ξυλοδαρμός αποτελούσε τον πιο συνήθη τρόπο «συνετισμού» με αφορμές ασήμαντες ή ανύπαρκτες.

    Μέσα σε αυτό το κλίμα δεν ήταν παράδοξο που πολλοί προσπαθούσαν να δραπετεύσουν, στις πέρα από τον Στρυμόνα, γερμανοκρατούμενες περιοχές. Το παράδοξο είναι ότι στη Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζονταν, όχι σαν φυγάδες, αλλά σαν πρόσφυγες. Υπήρχε δίκτυο της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ και Επιτροπή Προσφύγων Νομού Καβάλας, που τους φρόντιζε με την συνδρομή του Ερυθρού Σταυρού..

    ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

    Στις φωτογραφίες ο Βασιλιάς Βόρις στην Καβάλα, μπροστά στο Δημαρχείο και την “Μεγάλη Λέσχη” (1 και 2) . Δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ την Μεγάλη Εβδομάδα του 1941 (3) . Τα έγγραφα του Ερυθρού Σταυρού από τον Κ. Πούλια (4και 5) οι Γερμανοί στο Λιμάνι της πόλης (6) . Η πόλη την εποχή εκείνη (7).

     

     

    *Ο Κωνσταντίνος Π. Παπακοσμάς καταγράφει τη νεότερη ιστορία της πόλης

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     


    Δημοσιεύτηκε στις

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.