Χρονόμετρο

    Μαθητικό θέατρο: Μια υπόθεση παιδείας υψηλών προδιαγραφών

    Δημοσιεύτηκε στις

    Μνήμη Παναγιώτη Τέτση

     

     

                                             «Δεν είμ’ εγώ σπορά της Τύχης

                                              ο πλαστουργός της νιάς ζωής

                                              Εγώ είμαι τέκνο της Ανάγκης

                                              κι ώριμο τέκνο της Οργής»  

                                                                                           Κώστας Βάρναλης

     

    Ολοκληρώθηκε την Κυριακή 14 Μαΐου με μεγάλη επιτυχία η 2η Γιορτή Μαθητικού Θεάτρου στην Καβάλα, που διήρκησε τρεις εβδομάδες και στην οποία συμμετείχαν  22 Δημοτικά Σχολεία, Γυμνάσια και Λύκεια από την Περιφερειακή Ενότητα Καβάλας. Η μεγάλη και πρωτότυπη αυτή διοργάνωση  έφερε στο «Αντιγόνη Βαλάκου» 500 μαθητές επί σκηνής και περίπου 5.000 θεατές στην πλατεία του θεάτρου,  δίνοντας στους κατοίκους της όμορφης πόλης μας τη δυνατότητα να απολαύσουν μια πλούσια συγκομιδή μαθητικών θεατρικών δημιουργιών.

    Είναι αλήθεια, ότι η αμφιθεατρικά χτισμένη πόλη της Καβάλας, που θυμίζει « αχιβάδα» αρχαίου θεάτρου και ο εξηντάχρονος θεσμός του Φεστιβάλ  Φιλίππων, προσδίδουν στην πόλη μια έντονη θεατρικότητα, απαύγασμα της οποίας αποτελούν ονόματα του θεάτρου μας με πανελλήνια εμβέλεια, όπως είναι ο Γιώργος Χειμωνάς, ο Τάσος Υφάντης, η Αντιγόνη Βαλάκου, από τους τεθνεώτες και ο Γιώργος Μοσχίδης, η Λυδία Φωτοπούλου, η Φιλαρέτη Κομνηνού από τους ενεργούς ανθρώπους του θεάτρου μας, για ν’ αναφέρω μερικά μόνο χαρακτηριστικά ονόματα.

    Πριν από εικοσιπέντε περίπου χρόνια, όταν με την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Μανώλη Παλαιγεωργίου,  άρχισε να λειτουργεί το Πολυκλαδικό Λύκειο Καβάλας, που έμελλε να γίνει ένα από τα σημαντικότερα σχολεία στη χώρα, τέθηκαν οι γερές και ποιοτικές βάσεις για τη δημιουργία μιας μεγάλης παράδοσης για  το μαθητικό θέατρο στην πόλη. Ο Γιώργος  Μπότσιος, φίλος καλός και συνεργάτης, ακαταπόνητος εργάτης του θεάτρου, επί μια τουλάχιστον δεκαετία, δημιούργησε με τη συνδρομή του Φάνη Χατζημιχαήλ, θρυλικές παραστάσεις, φωτίζοντας μ’ έναν μοναδικό τρόπο το έργο του Ευγένιου Τριβιζά κυρίως. Παράλληλα η Μαρία Φαρμάκη δημιουργούσε  τότε εξίσου σημαντικές παραστάσεις, άλλου ύφους, στο ίδιο σχολείο. Οι παραστάσεις του σχολείου ταξίδεψαν στην Ελλάδα και επαινέθηκαν παντού με τρόπο ξεχωριστό.

    Από εκείνο το φυτώριο προέκυψε ένα σμάρι παιδιών που απέκτησαν πραγματική θεατρική παιδεία, ενώ καμιά δεκαριά από αυτούς κάνουν σήμερα στο θέατρο καριέρα πρώτης γραμμής.

    Ο σπόρος είχε πέσει κι άρχισε να γονιμοποιείται. Πολλοί είμαστε έκτοτε εκείνοι οι εκπαιδευτικοί, που επιχειρούμε στο χώρο του μαθητικού θεάτρου, συνεχίζοντας το νήμα μιας αξιόλογης παράδοσης.

    Η ιδέα του Γιώργου Μπότσιου πέρσι να θεσμοθετηθεί στην Καβάλα Γιορτή Μαθητικού Θεάτρου, με σκοπό να τονωθεί και να συνεχιστεί μια μακρά ήδη παράδοση, που ξεκίνησε από το Πολυκλαδικό, για να εξακτινωθεί στη συνέχεια σε πολλά σχολεία της πόλης, αγκαλιάστηκε με θέρμη από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. και τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

    Η πρώτη διοργάνωση είχε  μικρή σχετικά συμμετοχή.

    Φέτος η 2η Γιορτή Μαθητικού Θεάτρου είχε όχι μόνο ιδιαίτερα μεγάλη συμμετοχή και από τις δύο βαθμίδες της εκπαίδευσης αυτή τη φορά, αλλά και διαγωνιστικό τμήμα για τα Γυμνάσια και Λύκεια, με σκοπό την επιλογή της καλύτερης ομάδας σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας, για να εκπροσωπηθεί η πόλη στη συνάντηση πόλεων με ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. επί της Εγνατίας οδού, που θα γινόταν στη Μονή Λαζαριστών του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας.

    Πρέπει να πιστωθεί στον Πρόεδρο του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας Πέτρο Πετρόπουλο,  που ανέλαβε τον οργανωτικό μόχθο της όλης προσπάθειας, η πραγματικά άψογη ροή της διοργάνωσης, που πρόσφερε σε μαθητές και εκπαιδευτικούς την απαραίτητη υποστήριξη, ώστε να δώσουν την ώρα της παράστασης το εκατό τοις εκατό των δυνατοτήτων τους και να αφοσιωθούν, αμέριμνοι από τεχνικές έγνοιες, στη σκηνική τους εργασία.

    Ως μέλος της κριτικής επιτροπής του διαγωνιστικού μέρους της γιορτής, είχα την τιμή και τη χαρά να παρακολουθήσω το σύνολο των παραστάσεων που διαγωνίζονταν και αρκετές από τις υπόλοιπες.

    Θα πρέπει να επαινέσει κανείς, ευθύς εξαρχής το μόχθο των συναδέλφων που συγκρότησαν ομάδες εφήβων και προσπάθησαν να εφαρμόσουν στην πράξη, αυτό που είναι αίτημα των καιρών, δηλ. το δημιουργικό σχολείο.

    Στις ομάδες υπήρξε μεγάλη συμμετοχή μαθητών, τα έργα που επιλέχτηκαν κάθε φορά είχαν αρκετό ενδιαφέρον, ενώ στο τελικό αποτέλεσμα των παραστάσεων παρατηρούσε κανείς ότι η ποιότητα βαίνει ανοδική σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, καθώς αναζητείται πλέον σιγά-σιγά μια σκηνική αλήθεια πέρα από σκηνικά ψιμύθια.

    Καθώς όμως, όπως λέει στον «Επιτάφιο» ο Περικλής, ο έπαινος πρέπει να είναι δημόσιος, θα ήθελα να επαινέσω ιδιαίτερα τρεις παραστάσεις που συμμετείχαν στη φετινή Γιορτή Μαθητικού Θεάτρου.

    Η πρώτη παράσταση είναι του Γυμνασίου Αμυγδαλεώνα, με τίτλο «Η κατσαρίδα, γελωτοποιός», βασισμένη στο έργο του Βασίλη Μαυρογεωργίου «Η κατσαρίδα». Ένα σχολείο της επαρχίας παρουσίασε μια εξαιρετική διασκευή νεοελληνικού έργου, με επικαιρικά στοιχεία και έντονο  πολιτικο-κοινωνικό υπόβαθρο. Τα παιδιά λειτούργησαν ως ομάδα, αφομοίωσαν το έργο και το απέδωσαν σκηνικά με ιδιαίτερη ευκρίνεια. Γεύτηκαν τη χαρά του παιγνιδιού, την οποία επέτεινε η ζωντανή εκτέλεση  της μουσικής και των τραγουδιών επί σκηνής, ενώ το θέαμα κυλούσε χωρίς να κουράσει με την ιδανική διάρκεια  της παράστασης, η οποία κρατούσε 50 λεπτά.

    Η δεύτερη παράσταση  είναι του 5ου ΓΕΛ Καβάλας, με το έργο «Οι 12 ένορκοι» του Ρέτζιναλντ Ρόουζ. Η παράσταση αυτή που απέσπασε και το πρώτο βραβείο στο διαγωνιστικό μέρος, σε μια ζηλευτή σκηνική αφαίρεση, που ήθελε σαφέστατα να προτάξει την ερμηνεία των ρόλων, κατάφερε με τη γερά δεμένη ομάδα της να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού σε ένα έργο απαιτητικό, εγκεφαλικό, που έχει αποδοθεί αριστοτεχνικά στον κινηματογράφο. Οι έφηβοι-ηθοποιοί της παράστασης ωστόσο έδειξαν ότι τους αφορά, επί της ουσίας, η περιπέτεια της κοινωνικής αδικίας και των ψυχολογικών συγκρούσεων που θίγει το έργο και που απηχούν την ένταση, η οποία επικρατεί στο σύγχρονο κόσμο, που πνίγει την καθημερινότητά τους και υποθηκεύει το μέλλον τους. Έτσι είδαμε επί σκηνής όχι μόνο μια καλοπαιγμένη παράσταση, αλλά τη δυναμική των εφήβων  να υποδεικνύουν με θεατρικά επιχειρήματα ποιο σχολείο τους αξίζει, ποια κοινωνία θέλουν και προπαντός ότι είναι διατεθειμένοι να παλέψουν με την ορμή της νιότης τους για ένα καλύτερο αύριο.

    Η τρίτη παράσταση είναι του 1ου ΓΕΛ Καβάλας, με το έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Ο ποπολάρος»- εκτός  διαγωνιστικού μέρους. Η ομάδα έχοντας δοκιμαστεί πέρσι με επιτυχία στο έργο του Αλέξανδρου Ρίζου-Ραγκαβή «Του κουτρούλη ο γάμος» επανέρχεται σε έναν επίσης σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα και ένα σημαντικό έργο του. Επιλέγει να μιλήσει το νεοελληνικό λόγο και τη χαριτωμένη ζακυνθινή διάλεκτο, να εκφραστεί σε μια γλώσσα κι ένα ύφος θεατρικής γραφής, που είναι φορείς ηθών μιας παλαιότερης Ελλάδας, που τη νοσταλγούμε για την καθαρότητα και την αθωότητά της. Πρώιμες σοσιαλιστικές ιδέες και ρομαντισμός στον έρωτα και την επανάσταση ανταμώνουν σε ένα ανάλαφρο έργο, σαν καθαρό αεράκι, και  αποδίδονται επί σκηνής από τον νεανικό θίασο, με απρόσμενο θεατρικό γούστο. Οι μαθητές έχοντας κατανοήσει απόλυτα τη γλώσσα και τα ήθη του έργου τα μεταφέρουν στα καθ’ ημάς με τη φρεσκάδα της ηλικίας τους, ανιχνεύοντας τους ρυθμούς και την ατμόσφαιρα του έργου του Ξενόπουλου, που συνεχίζει να αποτελεί γνήσιο και δραστικό ελληνικό θέατρο.

    Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κάνω τις ακόλουθες επισημάνσεις στο πλαίσιο ενός ευρύτερου διαλόγου, που ελπίζω και εύχομαι να προκληθεί με αφορμή τη Γιορτή Μαθητικού Θεάτρου.

    1.Η επιλογή του έργου είναι η πρώτη βαρύνουσας σημασίας υπόθεση στο μαθητικό θέατρο και θα πρέπει να γίνεται μετά από μεγάλη βάσανο. Θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τη δυναμική της ομάδας και τις ιδιαίτερες ικανότητες  των μελών της. Καλό  είναι να αποφεύγονται τα μεγάλα κλασικά έργα και εκείνα που προϋποθέτουν ή βασίζονται στη βορτουοζιτέ των επαγγελματιών ηθοποιών. Η στροφή  σε έργα που οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν και που είναι κοντά στα ενδιαφέροντά τους, καθώς επίσης και στο ελληνικό έργο είναι μείζονος σημασίας. Μιλάει κανείς πιο εύκολα τη γλώσσα που φέρει τα ήθη του τόπου του κι όχι τα «μεταφρασμένα» ήθη. Επίσης, καθώς  το θέατρο είναι η κατεξοχήν τέχνη του εδώ και τώρα, θα πρέπει  κατά την επιλογή του έργου να λαμβάνεται υπόψη το κοινωνικο-πολιτικό υπόβαθρο του έργου  και να ανιχνεύονται οι αντιστοιχίες του με τη σύγχρονη εποχή.

    2.Μια γενναία διασκευή στα μεγαλύτερης διάρκειας κείμενα είναι απαραίτητη. Ξεπερνάει τον κανόνα της λογικής διάρκειας και της καλαισθησίας,  συνήθως, μια μαθητική παράσταση που διαρκεί πάνω από 50 έως 60 λεπτά της ώρας.

    3.Το ήμισυ της επιτυχίας μιας παράστασης είναι η σωστή διανομή των ρόλων. Τα θεατρικά παιγνίδια, το τραγούδι, οι σωματικές ασκήσεις θα οδηγήσουν στη  συνοχή της ομάδας. Τότε μόνο μπορούν όλοι οι μαθητές της ομάδας να δοκιμαστούν σε όλους τους ρόλους και να πάρει ο καθένας αυτόν που του ταιριάζει.

    1. Οι μαθητές θα πρέπει να αυτενεργήσουν σε όλους τους τομείς της παράστασης και να διοχετεύσουν εκεί τις δεξιότητές τους: σκηνικό – κοστούμια – μουσική – φώτα – υποκριτική. Τόσο η θεωρία όσο και η πρακτική του θεάτρου μας διδάσκουν ότι καλό θέατρο είναι το «φτωχό θέατρο» και ελκυστικός σκηνικός χώρος ο «άδειος χώρος». Ένα τέτοιο θέατρο επικεντρώνεται στις ερμηνείες των ρόλων και φροντίζει να είναι λειτουργικά όλα τα άλλα σκηνικά μέσα και υποστηρικτικά  της υποκριτικής. Η σκηνοθεσία θα πρέπει να στοχεύει  στη δημιουργία θεάτρου συνόλου και στην ανάδειξη των νοημάτων και της ατμόσφαιρας κάθε έργου και κάθε συγγραφέα μακριά από εύκολους εντυπωσιασμούς, φορτωμένα σκηνικά και καμώματα των ηθοποιών.
    2. Οι μαθητές πρέπει να αντιληφθούν, ότι ενσαρκώνουν ανθρώπους κάποιας άλλης εποχής και κάποιου άλλου τόπου με τα «εργαλεία» της σκηνής που δεν είναι άλλα από το σώμα, το μυαλό και την ψυχή τους. Η κατανόηση των όσων λένε, του ιδιαίτερου κλίματος και της ιδιαίτερης θερμοκρασίας κάθε συγγραφέα και κάθε έργου είναι το ζητούμενο και οι εντατικές πρόβες είναι εκείνες που θα τους κάνουν να νιώσουν ασφαλείς στην ομάδα και να μπορέσουν να εκφραστούν αβίαστα και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους στις πρόβες και με το κοινό στις παραστάσεις.

    Το θέατρο στο σχολείο είναι μια υπόθεση υψηλής παιδευτικής αξίας. Οδηγεί στην κοινωνικοποίηση του μαθητή, αναπτύσσει τη συλλογικότητα με τη συμμετοχή του σε μια δημιουργική ομάδα και τον καθιστά ενεργό πολίτη, ο οποίος παίρνει θέση στα πράγματα και διοχετεύει την ενέργειά του και τους προβληματισμούς του σε μια καλλιτεχνική δημιουργία.

    Η βιωματική μάθηση επιτυγχάνεται δια του θεάτρου  και καθώς το θέατρο είναι ο χώρος στον οποίον συναντώνται όλες οι τέχνες, ο μαθητής εξελίσσει τις δεξιότητές του σε όλους τους τομείς της τέχνης. Η διαθεματική εφαρμόζεται, εφόσον η λογοτεχνία, η ιστορία, η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία συναντώνται όχι ως στείρες γνώσεις αλλά ως παράμετροι στην ερμηνεία του έργου που παριστάνεται κάθε φορά. Ο μαθητής μεταμορφώνεται μέσω της σκηνικής πράξης, παρατηρεί τον εαυτό του και τους άλλους και αναγνωρίζει το Εγώ μέσω ενός Συ, πράγμα  συνταρακτικό για κάθε άνθρωπο και ειδικά για τον έφηβο που πρωτοανιχνεύει σχέσεις, τρόπους συμπεριφοράς, κοινωνικά ήθη και πολιτικές πρακτικές.

    Με αυτές τις σκέψεις θα πρέπει να συγχαρούμε ξανά  διοργανωτές και συμμετέχοντες στη Γιορτή Θεάτρου. Η γιορτή πρέπει να συνεχιστεί και να πλαισιωθεί με την πραγματοποίηση σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς και μαθητές από έγκριτους ανθρώπους του θεάτρου, με συζητήσεις μετά το τέλος της κάθε παράστασης με τις ομάδες και με μια μεγάλη συζήτηση  στρογγυλής τράπεζας για το μαθητικό θέατρο, που θα ανιχνεύει  την παράδοση και τη  συνέχεια του μαθητικού θεάτρου στην Καβάλα και την Περιφέρεια.

    Θα καλούσα τη Δήμαρχο Καβάλας  υιοθετώντας την πρόταση του συναδέλφου Βύρωνα Λάμπρου επ’ αφορμή την ιδιαίτερα πετυχημένη 2ης Γιορτή Μαθητικού Θεάτρου στην Καβάλα, να θεσπίσει τα θεωρικά της σύγχρονης εποχής επιτρέποντας την δωρεάν είσοδο των μαθητών στις θερινές παραστάσεις των Φιλίππων.

    Με τον τρόπο αυτό το μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο θα αποκτήσει ένα σταθερά φανατικό κοινό, ενώ παράλληλα, ένα μορφωτικό αγαθό θα παρέχεται στους νέους ανθρώπους κατά την περίοδο της θερινής ραστώνης και οι νέοι μας θα έχουν την καλύτερη αφορμή να κάνουν θέατρο στο σχολείο την επόμενη χρονιά, πλήρεις θεατρικών εμπειριών, από πολιτισμικά συμβάντα, που έχουν την τύχη να συμβαίνουν στον τόπο τους και να τα ζουν.

    Σε εποχές καταναλωτισμού, πολιτικής και κοινωνικής κακοδαιμονίας, απαξίωσης του ίδιου του θεσμού του σχολείου και υποβάθμισης του κοινωνικού του ρόλου, το θέατρο θα πρέπει να φέρει την αλήθεια του και δια της αλήθειας του να προτείνει ιδεολογία, ηθική και αισθητική που να προκαλούν ρωγμές στη σκέψη όσων βρίσκονται επί σκηνής αλλά και των θεατών και να τους οδηγώντας τους στην αφύπνιση και στο αδήριτο αίτημα της διεκδίκησης ενός καλύτερου κόσμου, πιο δίκαιου και πιο ειρηνικού.

    Γιατί, όπως λέει ο Μπέρτολτ Μπρεχτ «με το θέατρο μπορεί να μην μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε αυτούς  που θα αλλάξουν τον κόσμο»

     

                                                                                                   Όλγα Μάμαλη

                                                                                           Δρ. Θεατρολόγος – Φιλόλογος

                                                                                            Υποδιευθύντρια ΣΔΕ Ξάνθης


    Δημοσιεύτηκε στις 0

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.