Χρονόμετρο

    Η πλατεία Καπνεργάτη και η ιστορία της

    Δημοσιεύτηκε στις

    Η σημερινή δημοτική αρχή θα πρέπει να μην ξεχνάει ότι η πλατεία Καπνεργάτη, ως όνομα και ως αρχιτεκτονική διαμόρφωση είναι ένας χώρος αγώνων και όχι περιπάτου και αναψυχής, οπότε κάθε επέμβαση ανάπλασης δεν θα πρέπει να αλλοιώσει τον αρχικό της χαρακτήρα.

     

    Γράφει ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης

     

     

     

    Στα σχέδια της Δημοτικής Αρχής Καβάλας είναι μέχρι το Σεπτέμβριο να έχει αναπλαστεί η πλατεία Καπνεργάτη με βάση μελέτη που συντάχθηκε στα πλαίσια ενός αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Η τελευταίες πληροφορίες θέλουν να υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και να ματαιώνεται το έργο, ωστόσο έστω και έτσι η υπόθεση αυτή δίνει μια αφορμή να μιλήσουμε για την πλατεία και την ιστορία της. Με αφορμή αυτό αξίζει να θυμίσουμε ορισμένα γεγονότα που συνδέονται άμεσα με τον συγκεκριμένο χώρο που τα τον βαραίνει η μνήμη πάρα πολλών γεγονότων.

     

    Στο συγκεκριμένο χώρο παλαιότερα υπήρχε ένα πλατάνι, δίπλα στο ρέμα της Κασσάνδρου – σήμερα έχει κλείσει και διέρχεται κάτω από την ομώνυμη οδό – στο οποίο επί Οθωμανικής περιόδου γίνονταν οι εκτελέσεις δια απαγχονισμού. Ήταν ένα σημείο που βρισκόταν περίπου στο κέντρο της πόλης, έτσι όπως αυτή άρχισε να διαμορφώνεται μετά το 1864 όταν επετράπη η επέκταση εκτός των τειχών της χερσονήσου της Παναγίας.

     

    Στα μέσα του περασμένου αιώνα περίπου, διαμορφώθηκε εκεί δημοτικός χώρος στάθμευσης, το δημοτικό αμαξοστάσιο του Δήμου Καβάλας. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 από εκεί ξεκινούσαν κάθε πρωί τα απορριμματοφόρα για τις γειτονιές της πόλης. Το 1984 σε μια σύσκεψη που συγκάλεσε ο τότε δήμαρχος Λευτέρης Αθανασιάδης, μετά από προεργασία της συνεργάτης του Βάσως Καρασάββα και στην οποία μετείχαν απόμαχοι καπνεργάτες με επικεφαλής τον Γιώργο Πέγιο προτάθηκε στο σημείο του δημοτικού αμαξοστάσιου να κατασκευαστεί ένα μνημείο για τα χιλιάδες θύματα των καπνεργατικών αγώνων, το οποίο θα βρίσκεται μπροστά από την δημοτική καπναποθήκη, η οποία από τότε προορίζονταν για πολιτιστικό κέντρο . Όπως και έγινε, ικανοποιώντας έτσι και ένα πάγιο αίτημα της Αριστεράς. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού επιλέχθηκε και ήρθε στην Καβάλα ο γλύπτης Δημήτρης Αρμακόλλας, ο οποίος είδε το χώρο και είχε πολλές συζητήσεις με τους καπνεργάτες για να μπορέσει να κατανοήσει και να συμπυκνώσει σε ένα γλυπτό όλη την αγωνία, την προσπάθεια επιβίωσης και τους σκληρούς αγώνες των καπνεργατών. Ο σχεδιασμός δεν περιορίστηκε μόνο στο γλυπτό αλλά και στην διαμόρφωση όλης της πλατείας. Στόχος του Δημήτρη Αρμακόλλα ήταν ο χώρος να είναι ελεύθερος για συγκεντρώσεις και επιπλέον το γλυπτό να είναι ορατό από όλα τα σημεία. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έγιναν άλλες κατασκευές, πάρα μόνο λίγα παγκάκια αν θέλει κάποιος να ξαποστάσει. Ουσιαστικά η πλατεία Καπνεργάτη φτιάχτηκε όχι μόνο για να είναι ένας χώρος μνήμης αλλά και με ρόλο στην σύγχρονη ιστορία και τους αγώνες των ανθρώπων της Καβάλας. Θα μπορούσε ίσως κάτω από άλλες συνθήκες να είναι ένα χώρος ανοιχτής έκφρασης και ελεύθερου διαλόγου των πολιτών.

     

    Τον Οκτώβριο του 1986, την ημέρα της επετείου της 28ης, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του μνημείου και της πλατείας από τον τότε διοικητή του ΟΑΕΔ Θεόδωρο Κατσανέβα και από εκείνη την στιγμή η Καβάλα, η πρώτη καπνούπολη των Βαλκανίων,  απέκτησε ένα χώρο τιμής και αναγνώρισης των αγώνων για μια καλύτερη ζωή. Πρωταγωνιστές οι χιλιάδες καπνεργάτες που από τον 19ο αιώνα αγωνίστηκαν στη πόλη αυτή για τα εργατικά δικαιώματα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι την επομένη η είδηση υπήρχε όχι μόνο στα τοπικά ΜΜΕ αλλά στο σύνολο του αθηναϊκού Τύπου καθώς ήταν το πρώτο μνημείο για τους Καπνεργάτες στην Ελλάδα.

     

    Το γλυπτό απεικονίζει δύο καπνεργάτες που κρατάνε στα χέρια τους φύλλα καπνού και έχουν ανάμεσα τους μια καπνεργάτρια, όλοι κρατάνε τα χέρια του σφιχτά. Πράξη που υποδηλώνει την ενότητα των καπνεργατών στους σκληρούς αγώνες που έδωσαν. Και οι τρείς φιγούρες είναι ανεβασμένες σε ένα μαρμάρινο βάθρο. Για το Λευτέρη Αθανασιάδη ήταν χρέος τιμής αυτό το μνημείο και γι’ αυτό αποτέλεσε από τις προτεραιότητες της δημαρχιακής του θητείας, Στην φωτογραφία ο Λευτέρης Αθανασιάδης, η Βάσω Καρασάββα, ο γλύπτης Δημήτρης Αρμακόλας και ο αντιδήμαρχος Μάρκος Βέργης.

     

    Όλα τα παραπάνω είναι χρήσιμα γιατί η σημερινή δημοτική αρχή θα πρέπει να μην ξεχνάει ότι η πλατεία Καπνεργάτη, ως όνομα και ως αρχιτεκτονική διαμόρφωση είναι ένας χώρος αγώνων και όχι περιπάτου και αναψυχής, οπότε κάθε επέμβαση ανάπλασης δεν θα πρέπει να αλλοιώσει τον αρχικό της χαρακτήρα.


    Δημοσιεύτηκε στις

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.