Χρονόμετρο

    ΑΡΧΑΙΑ ΠΙΣΤΥΡΟΣ: Ήρθε η ώρα να αναδειχθούν οι θησαυροί της πόλης

    Δημοσιεύτηκε στις

    Υπάρχουν όλα εκείνα τα ευρήματα που κάνουν την πόλη σημαντική, μένει να ενταχθεί σε χρηματοδοτικό πλαίσιο ΕΣΠΑ η εκτέλεση των αναγκαίων έργων

     

     

    Γράφει ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης

     

    Την τελευταία πενταετία η ανασκαφή στην αρχαία Πίστυρο, στο Δήμο Νέστου, ήρθε να σπάσει το μονοπώλιο του ενδιαφέροντός μας, πρώτα για τους αρχαίους Φιλίππους και κατά δεύτερο για τη Θάσο. Αιτία, τα πολύ σημαντικά ευρήματα, τα οποία θα παραθέσουμε, με σκοπό να καταδείξουμε συνολικά τον κομβικό ρόλο της Πιστύρου, αλλά κυρίως τον πολύ σημαντικό τομέα της μεταλλουργίας για τον οποίο η περιοχή μας ήταν διάσημη κατά την αρχαιότητα. Δεν είναι τυχαίο που στο παρελθόν χαρακτηρίσαμε την Πίστυρο ως το «βασίλειο της μεταλλουργίας», καθώς τα νεότερα ευρήματα έρχονται να το επιβεβαιώσουν αυτό το συμπέρασμα. Ωστόσο, αν και αυτή η δραστηριότητα φαίνεται να ήταν στο επίκεντρο της παραγωγικής δομής, υπάρχουν και άλλα στοιχεία που συνθέτουν μια πολυσχιδής παρουσία του οικισμού, και τον καθιστούν κομβικό σημείο, στην ευρύτερη περιοχή.

     

    Στο φετινό συνέδριο Αρχαιολογικού Έργου Μακεδονίας Θράκης (ΑΕΜΘ) τιμώμενη ανασκαφή ήταν αυτή της Πιστύρου και από την παρουσίαση που έγινε από την ανασκαφική ομάδα, θα αντλήσουμε το υλικό για να τεκμηριώσουμε ότι ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος θα πρέπει να αναδειχθεί και για να μπορέσει να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, δεν αρκούν μόνο τα ενδιαφέροντα ευρήματα που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, αλλά και μια σειρά διαδικασίες όπως η σύνταξη οικονομοτεχνικών μελετών ανάδειξης του χώρου, και η ένταξή τους σε χρηματοδοτικό πλαίσιο, ώστε να μπορέσει ο χώρος να γίνει επισκέψιμος για το κοινό. Από την πλευρά του ΥΠΠΟΑ, η υπουργός Λίνα Μενδώνη έχει ζητήσει για την Καβάλα να ετοιμαστούν μελέτες για χρηματοδότηση αρχαιολογικών έργων με την ένταξή τους στο ΕΣΠΑ που ξεκινάει το 2022. Ανάμεσα σε αυτά αξίζει να είναι και η Πίστυρος!

     

     

    ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ

     

    Η ξεχωριστή οχύρωση

     

    Ο αρχαιολογικός χώρος της Πιστύρου βρίσκεται δίπλα στην παλαιά οδική αρτηρία Καβάλας-Ξάνθης, σε απόσταση 18 χλμ. ανατολικά της Καβάλας. Η μαρτυρία για την παρουσία μιας πόλης με το όνομα Πίστυρος δυτικά του ποταμού Νέστου προέρχεται από τον Ηρόδοτο. Την αναφέρει δύο φορές ως πόλι ἑλληνὶδα παραθαλασσία και ἡπειρώτιδα, κάτι που προδίδει ένα αστικό κέντρο με ελληνικούς θεσμούς.

     

    Η πρόταση ταύτισης της θέσης με την Πίστυρο οφείλεται στην πρώτη ανασκαφέα κ. Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η πόλη ιδρύθηκε κατά την περίοδο σύστασης του αποικιακού κράτους των Θασίων. Η αποκαλούμενη «θρακική» κεραμική, χειροποίητη ή τροχήλατη, υποδεικνύει ότι προϋπήρξε στην ίδια θέση εγκατάσταση της Εποχής του Σιδήρου ή/και ότι συνυπήρξε εδώ κοινότητα ελλήνων και θρακών, κάτι αναμενόμενο σε εμπόρια-πόλεις. Κατά το β΄ μισό του 6ου αιώνα π.Χ. οι Θάσιοι ανέπτυξαν στην Πίστυρο έντονη εμπορική δραστηριότητα που αποκαλύπτουν τα νομίσματα, η άφθονη εισηγμένη θασιακή κεραμική και το εντυπωσιακό τείχος από θασιακής προέλευσης μαρμαρόπλινθους.

    Ανασκαφέας της αρχαίας Πιστύρου είναι ο Δρ Στρατής Παπαδόπουλος, Επίτιμος Έφορος ΥΠΠΟΑ, Διευθυντής Συστηματικής Ανασκαφής Πιστύρου, ο οποίος άοκνα εργάζεται και φέτος το καλοκαίρι, παρά τις όποιες αντιξοότητες για την συνέχιση της ανασκαφής και παρά το μεγάλο φόρτο εργασίας, αφενός μας διέθεσε όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την παρουσίαση της ανασκαφής, αφετέρου είχε την καλοσύνη να απαντήσει και στις ερωτήσεις μας.

     

    Ο νοτιοδυτικός πύργος

     

     ΠΟΙΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΠΕΒΑΛΑΝ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΤΕΙΧΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΣΕ ΆΛΛΑ ΕΜΠΟΡΙΑ – ΠΟΛΕΙΣ; «Η δυνατή οχύρωση εικάζουμε ότι επιβλήθηκε ως ανάγκη από τον πλούτο της πόλης, τώρα πλέον γνωρίζουμε ότι ο πλούτος αυτός ήταν πρωτίστως η μεταλλουργία της, η άφθονη πρώτη ύλη της οποίας η παραγωγή, μεταποίηση, εμπορία ήταν υπό τον έλεγχό της: χρυσό, άργυρος, χαλκός σίδηρος. Ένας δεύτερος λόγος ήταν σίγουρα η εξασφάλιση της προστασίας των πολλών εμπόρων, όχι μόνον Θασίων ή Πιστυρινών, που είναι βέβαιο ότι διέμεναν στην πόλη ή την επισκέπτονταν τακτικά. Άλλωστε, τουλάχιστον στις πρώτες δεκαετίες, η θέση πρέπει ήταν περισσότερο ένα δυναμικό «εμπόριον» και μετά ένα αστικό πόλισμα».

    Η σωστική ανασκαφή στις αρχές της δεκαετίας του ’70, επεσήμανε την περίμετρο των τειχών και αποκάλυψε μικρό τμήμα του ανατολικού σκέλους, τη ΒΑ πυλίδα και τμήμα κατοικίας του 2ου αιώνα π.Χ. Σημαντικότερο εύρημα ο «θησαυρός» 55 αργυρών νομισμάτων Θάσου και Νεαπόλεως, του τέλους του 6ου αιώνα. ΠΟΙΑ ΓΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΥΡΟ ΜΑΣ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΑΥΤΟΣ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ; «Μας αποκαλύπτει δύο πράγματα> την οικονομική ευμάρεια του άστεως που είχε τη δυνατότητα κατοχής τόσο σημαντικών θησαυρών αργυρών νομισμάτων αλλά και το γεγονός ότι η Πίστυρος βρισκόταν στη σφαίρα επιρροής και ‘νομισματικής επικράτειας’ των δύο αυτών πόλεων, της μητρόπολης Θάσου αλλά και της σημαντικότερης ίσως αποικίας της, της Νεαπόλεως».

     

    ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ

    Το 2014 ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή της Πιστύρου, με βασικούς στόχους την πλήρη αποκάλυψη της οχύρωσης και την κατανόηση της ρυμοτομίας της πόλης. Στην οχύρωση παρατηρήθηκαν δύο οικοδομικές φάσεις. Στα υστεροαρχαϊκά χρόνια, η εξωτερική όψη χρησιμοποιεί μεγάλες λιθοπλίνθους με κύφωση, αδρά λαξευμένη επιφάνεια και, συνήθως, δεν διαθέτει συνδετικό υλικό. Στη νεότερη φάση, πιθανόν του 4ου αι. π.Χ., που περιορίζεται στο ανασκευασμένο νότιο σκέλος, κυριαρχεί η ορθογώνια ψευδοϊσόδομη τεχνική, αν και συνυπάρχει με άλλες, όπως η πολυγωνική και η φορμηδόν. Το πάχος της οχύρωσης κυμαίνεται από 2,60 ως 3,00 μ., αποτελούμενο από δύο τμήματα, με εξαίρεση το «μονό» δυτικό σκέλος και τμήμα του νότιου, και τα δύο με πάχος 1,60 μ. Το τείχος, ύψους κατά τόπους άνω των 4 μ., διαθέτει έξι πύργους και δύο πύλες.

     

    Το δυτικό τείχος

    Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιγραφές που έχουν χαραχθεί στο μέτωπο των αρχαϊκών δόμων, σε παριανό αλφάβητο, σε αρκετές περιπτώσεις, ἐπὶ τὰ λαιά. Χαράσσονται τα πρώτα τρία ή τέσσερα γράμματα ονομάτων, όπως συμβαίνει και στην οχύρωση της Θάσου, όπου έχουν αποδοθεί σε λατόμους και ιδιοκτήτες λατομείων. Στην Πίστυρο οι επιγραφές είναι αρκετές δεκάδες και μεταξύ τους επαναλαμβάνονται συχνά τα ονόματα: Επιγ(ένης),Γλαυ(κος) και Μιμ(ος).

    Η μοναδική αμαξιτή πύλη εντοπίσθηκε στο νοτιοανατολικό άκρο της πόλης, και διαθέτει δύο ορθογώνιους χώρους με σκληρό δάπεδο από πηλό, πατημένο χώμα και θρυμματισμένο μετάλλευμα. Και στους δύο στεγασμένους χώρους υπήρχαν δίφυλλες θύρες και παραστάδες μεγάλων διαστάσεων. Οι εσωτερικές διαστάσεις της διπλής αυτής πύλης είναι 4.15 Χ 6,70 μ., με τον εξωτερικό χώρο να είναι κατά 8 τμ. μεγαλύτερος. Αποτελεί παράδειγμα αξονικής πύλης, κτισμένης δίπλα σε μεταπύργιο διάστημα, ώστε να εξυπηρετεί πληρέστερα τον αμυντικό της προορισμό. Από την πύλη αυτή ξεκινά φαρδύς λιθόστρωτος δρόμος που οδηγούσε σε εγκαταστάσεις εκτός των τειχών και, πιθανόν, στο λιμάνι της πόλης.

    Η δεύτερη πύλη, στο ΒΑ άκρο της οχύρωσης, ανήκει στις πύλες με αλληλοκαλυπτόμενες προεξοχές. Η στενή αυτή πυλίδα αυτή υπήρχε ήδη κατά την α΄ φάση της οχύρωσης, εφόσον η εξωτερική της όψη αποτελείται από μαρμάρινες λιθοπλίνθους με κύφωση. Το ανατολικό της άκρο εξέχει προς βορρά σχεδόν 2 μ. από την ευθεία οικοδόμησης του βόρειου σκέλους, δημιουργώντας έναν κατά συνθήκη προμαχώνα. Την πρόσβαση στο επίπεδο της εισόδου εξασφάλιζε κλίμακα που εφάπτεται στην εξωτερική όψη του βόρειου σκέλους των τειχών. Εξυπηρετούσε την επικοινωνία με τη βασική οδική αρτηρία που υπήρχε, τουλάχιστον από τον 6ο αιώνα π.Χ., βορείως της πόλης.

    Μεταξύ του 2015 και του 2019 αποκαλύφθηκε το ανατολικό και το βόρειο σκέλος της οχύρωσης, καθώς και τμήμα του νότιου τείχους. Το τελευταίο αποκάλυψε τον μικρό νότιο πύργο-κτισμένο πάνω σε «αποθέτη» αττικής κεραμικής- το αποχετευτικό δίκτυο της πόλης και μια πολύτιμη επίχωση «λίμνης ιχθυώδους και κάρτα αλμυρής» που θα έλεγε και ο Ηρόδοτος. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι ο ανατολικός πύργος είναι ο μοναδικός με συνδετικό ασβεστοκονίαμα, και ότι ο διπλός ΝΑ πύργος δεν ανήκε εξαρχής στον σχεδιασμό του οχυρωματικού προγράμματος.

    Το 2020, τηρώντας όλα τα μέτρα προστασίας από την πανδημία, η ανασκαφική ομάδα εργάστηκε και αποκάλυψε το δυτικό σκέλος της οχύρωσης μαζί με τους δύο πύργους του. Ο ΝΔ πύργος έχει εσωτερικές διαστάσεις 5,50 μ. x 4,60 μ. και είναι εφοδιασμένος με τρεις εισόδους, οι δύο για την πρόσβαση στην ύπαιθρο και η τρίτη για τη σύνδεση του πύργου με το εσωτερικό της πόλης. Η υψομετρική διαφορά ανάμεσα στις δύο εξωτερικές εισόδους, μάς κάνει να υποθέσουμε ότι η δυτική οδηγούσε σε ισόγειο χώρο, και η βόρεια σε όροφο με πήλινο δάπεδο. Παχύ σκουρόχρωμο στρώμα στο δάπεδο του ισογείου πιθανολογεί την παρουσία ξύλινου κλιμακοστασίου. Στην εσωτερική όψη της βόρειας εισόδου διαβάζουμε εγχάρακτη επιγραφή με το εθνικό «ΘΑCΙΩΝ».

    Ο ΒΔ επιμήκης πύργος, με εξωτερικές διαστάσεις 7,90 μ. x 5,50 μ., μας αποκάλυψε τα ονόματα των αστυνόμων της πόλης, έκτυπα σε σφραγίσματα κεράμων :

    ΑΣΤΥΝΟΜΟΥ

    ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΥ

    ΞΕΝΟΥ

     

     

    Τα εντός των τειχών ευρήματα

     

    Από το 2014 εντοπίστηκε και το 2019 ανασκάφηκε μία από τις κεντρικές οδούς της πόλης με κατεύθυνση Β-Ν και πλάτος 3 μ., επιστρωμένη με μικρούς λίθους, πηλό, βότσαλα και σπασμένο μετάλλευμα. Ανατολικά της οδού εντοπίσθηκε περίβολος με άφθονα παράγωγα επεξεργασίας μεταλλευμάτων και εκκαμινεύσεις, δηλωτικά παρουσίας εργαστηρίου.  Οι γνώσεις μας για το οδικό δίκτυο εμπλουτίσθηκαν από τη γεωφυσική διασκόπηση του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του Α.Π.Θ. η οποία υπέδειξε ότι ο δρόμος που αναφέραμε, διασταυρώνεται καθέτως με δεύτερη οδό που διασχίζει την πόλη από τα δυτικά προς τα ανατολικά.

    Η πρώτη οδός καταλήγει προς Β. στην αυλή ενός διώροφου κτιρίου με 4 χώρους, με εξωτερικές διαστάσεις περίπου 9 Χ 7 μ. Ο εκτεταμένος λιθοσωρός που κάλυπτε το οίκημα, μας κάνει να υποθέσουμε ότι ήταν εξ ολοκλήρου κτισμένο με πέτρα, και σίγουρα στεγασμένο, όπως προδίδει το πυκνό στρώμα καταστροφής του. Το ένα του δωμάτιο έχει επιστρωθεί με τετράγωνες πήλινες πλάκες πλευράς 0,50 μ., με εξαίρεση τη νότια λωρίδα του. Οι άλλοι τρεις χώροι φέρουν κεκλιμένα δάπεδα, από κάθετα θραύσματα κεράμων στερεωμένων πάνω σε υπόβαθρο λίθων, βοτσάλων και ασβεστοκονιάματος. Οι τοίχοι δύο τουλάχιστον χώρων είναι, επίσης, επιχρισμένοι με κονίαμα. Στη νότια αυλή ανασκάφηκαν δύο ορθογώνιες δεξαμενές, με την ανατολική φροντισμένης κατασκευής, με κάθετους «ορθοστάτες» και μεγάλες πλακαρές πέτρες στην τοιχοδομία της. Εσωτερικά είναι επιχρισμένη και αυτή με ασβεστοκονίαμα, σε δάπεδο και τοίχους. Έχει διαστάσεις 1.65 Χ 1.10. Στη δεύτερη, πρόχειρης κατασκευής δεξαμενή, καταλήγει σωλήνας μολύβδου, που μετέφερε το υγρό σε αγγείο, μάλλον αμφορέα. Η ταυτότητα του χώρου ως οινοποιείου με δωμάτια μεταφοράς και πλυσίματος του καρπού, ληνούς και υπολήνια θεωρείται πιθανή. Νομίσματα και κεραμική υποδεικνύουν διάρκεια χρήσης του εργαστηρίου από το β’ μισό του 4ου ως τον 2οαιώνα π.Χ..

     

     

    ΠΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΗΤΑΝ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΙΣΤΥΡΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΥΠΗΡΧΕ ΕΞΑΓΩΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ; «Πρέπει να ήταν πολύ σημαντική γιατί το οινοποιείο είναι ευμέγεθες με πολλούς χώρους, αλλά και επειδή ο αριθμός των οξυπύθμενων αμφορέων –προορισμένων αποδεδειγμένα για τη μεταφορά του οίνου- είναι πράγματι τεράστιος. Έχουν βρεθεί σε όλη την έκταση της πόλης, είναι στην πλειονότητά τους θασιακής προέλευσης, αλλά υπάρχουν και αμφορείς άλλων πόλεων. Όλα τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι η οικονομική σημασία –παραγωγής και διακίνησης- του οίνου είχε βαρύνουσα σημασία για την πόλη».

    Στον νότιο τομέα ανασκάφηκε το 2015 ένα ευμέγεθες συγκρότημα με εμβαδόν άνω των 200 τμ., και τρεις οικοδομικές φάσεις. Η τελευταία χρονολογείται στα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια, σε μια εποχή που η πόλη έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. Το πρωιμότερο, ελληνιστικό, συγκρότημα έφερε εξωτερικά λευκό επίχρισμα, και στις αυλές του εντοπίστηκαν πήλινες θερμικές κατασκευές και μικροί φούρνοι μεταλλουργίας για την κατεργασία χαλκού και σιδήρου. Η λειτουργία των στεγασμένων χώρων δεν μας είναι γνωστή, αλλά εντύπωση προκαλεί η παρουσία ενός δωματίου με μοναδικό εύρημα έναν μεγάλο δίωτο κάδο στο κέντρο του.

    Στον Βόρειο Τομέα, ανασκάφηκε το 2017 ένα τετράγωνο μονόχωρο κτίριο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, και εσωτερικές διαστάσεις 4.40 Χ 4.70 μ. Δεν ανήκει σε συγκρότημα, εμφανίζεται αυτόνομο στον χώρο, και φέρει στο εσωτερικό δύο κτιστά έδρανα. Ένα τρίτο έδρανο έχει προστεθεί στην εξωτερική όψη του δυτικού τοίχου. Τα έδρανα έχουν πλάτος 0.80 μ., ύψος μόλις 0,20 μ. και διαφορετική μήκη. Η χρονολόγηση και η λειτουργία του οικήματος δεν έχουν προς το παρόν διευκρινιστεί. Ο δημόσιος χαρακτήρας του θεωρείται πιθανός, όπως υποδηλώνει η θέση του κοντά στη-βόρεια πύλη εισόδου της πόλης. Θα μπορούσε να πρόκειται για αίθουσα διοικητικού χαρακτήρα, είτε για χώρο συσκέψεων, αν και τα κινητά ευρήματα δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο [βρέθηκαν κυρίως αγνύθες αργαλειών].

    Η ανασκαφή του 2018 στη ΝΑ συνοικία αποκάλυψε το οδόστρωμα που οδηγούσε από την αμαξιτή πύλη σε μικρή πλατεία στο εσωτερικό. Στα ανατολικά του εντοπίστηκαν κατοικίες με πιθεώνες, σύμφωνα με τον κανόνα που τις θέλει προσκολλημένες στο τείχος. Στο ίδιο σημείο διαπιστώσαμε την πορεία της αρχαιότερης φάσης της οχύρωσης, η οποία «αγνοούσε» τον διπλό ΝΑ πύργο. Έστρεφε προς τα δυτικά και κατέληγε στον εσωτερικό πύργο που τότε αποτελούσε τον μοναδικό πύργο στα ανατολικά της πύλης. Η ανασκαφή του αποκάλυψε χώρο κλιμακοστασίου και την πυλίδα που οδηγούσε εκτός πόλεως, πριν από την προσθήκη του ΝΑ πύργου, πιθανόν τον 5ου αιώνα π.Χ.

    Στα δυτικά της πλατείας αναπτύσσεται το τέμενος.

    Το κτίριο με τα έδρανα μετά τον καθαρισμό

     

    Τα ευρήματα του τεμένους

     

    Η έρευνα αποκάλυψε εδώ μικρό δίχωρο ναό που ακολουθεί την παράδοση των ναών των Κυκλάδων και της Θάσου, με τονισμένο τον κατά πλάτος άξονά του. Έχει εσωτερικές διαστάσεις περίπου 5,45 Χ 6.00, και στον σηκό του, εντοπίστηκε : κατώφλι σε δεύτερη χρήση, πλακόστρωτο στη ΒΔ γωνία με υποτυπώδη «έσχάρα», μεγάλο τριβείο εν είδη τράπεζας προσφορών  και αγγείο για σπονδές εν είδει «ιερού βόθρου». Σημαντικότερο εύρημα η πήλινη εστία, πάνω σε υπόστρωμα σπασμένου μετάλλευματος, διηρημένη σε 4 τμήματα που διακοσμούνται με έλικες. Από το εσωτερικό του σηκού, διαστάσεων 3.65 Χ 6.00 μ., δεν υπήρξαν σημαντικά κινητά ευρήματα, με την εξαίρεση μικρού αριθμού γυναικείων ειδωλίων, που ίσως απεικονίζουν την Αφροδίτη. Τα νομίσματα χρονολογούν την τελευταία φάση του ιερού, ορατή σήμερα, στον 3ο αιώνα π.Χ. Τον ναό κάλυπτε τεράστιος λιθοσωρός, δεν αποκλείεται, λοιπόν, να ήταν ολόκληρος από λιθοδομή. Η καταστροφή του αλλά και η παραμόρφωση που παρατηρείται στις διαστάσεις και στην κλίση του βόρειου τοίχου του προνάου, μάλλον οφείλεται σε σεισμό.

    Σε απόσταση 5 μ. βορείως του ναού εντοπίστηκε τετράγωνος κτιστός βωμός, πλευράς 2 μ., ενώ μεταξύ ναού και βωμού αναπτύσσεται λιθόστρωτη αυλή για τις συναθροίσεις. Μεγάλο δωμάτιο ανατολικά του βωμού έδωσε σημαντικό αριθμό αγνύθων, κάτι που είναι σύνηθες στη Μακεδονία σε ιερά γυναικείων θεοτήτων, όπως η Αθηνά, η Αφροδίτη, η Άρτεμις και η Μητέρα των Θεών. Αγνύθες εντοπίστηκαν και σε άλλους χώρους του ιερού, μπορούμε, λοιπόν, να υποστηρίξουμε και για το ιερό της Πιστύρου έντονη υφαντική παραγωγή στην υπηρεσία της θεότητας.

     

    Στα ανατολικά του ναού ανασκάφηκε αύλειος χώρος με βάθρα στηλών και αναθημάτων, αν και τα περισσότερα ανήκουν στην αρχαιότερη φάση του τεμένους, πιθανόν του τέλους του 4ου αιώνα π.Χ. Στην περιοχή αυτή ήρθαν στο φως δύο όμοιες στήλες με την επιγραφή ΕΞΑΙΡΕΤΑ ΤΗΙ ΠΟΛΕΙ, που ίσως μνημονεύουν λάφυρα που εξαιρέθηκαν για χάρη του τεμένους. Εδώ πρέπει να ήταν στημένη και μια αμφίγλυφη μαρμάρινη στήλη, που απεικονίζει κουπί και βωμίσκο, και βρέθηκε σε δεύτερη χρήση στην κεντρική πύλη. Ο βωμίσκος είναι θέμα αγαπητό που επανέρχεται και σε άλλες στήλες της πόλης. Το σημαντικότερο, ωστόσο, εύρημα της περιοχής αυτής είναι η επιγραφή που μαρτυρεί την λατρεία του Διός Σωτήρος και του Βασιλέως Φιλίππου.

    Η ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΔΗΛΩΝΕΙ ΚΑΤΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ; «Δείχνει τη δυναμική παρουσία των Μακεδόνων βασιλέων, ειδικά του Φιλίππου Β. Η αναμφισβήτητη επικυριαρχία των Μακεδονικών δυναστειών κατά την ελληνιστική εποχή τεκμηριώνεται, πλην της επιγραφής δίπλα στο ναό, και από την πληθωρική νομισματική μαρτυρία σε όλη την έκταση της πόλης».

     

    Οινοποιείο_Ληνοί και Υπολήνια

    Τι να περιμένουμε στο μέλλον

    ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΙΣΤΥΡΟΥ;

    «Πρέπει να επισημάνουμε ότι η διεύθυνση της ανασκαφής μεριμνά ανελλιπώς-για τον ευπρεπισμό και την προσβασιμότητα του χώρου, και εφαρμόζει ενδεδειγμένες τεχνικές όπως η διασκόπηση, η αεροφωτογράφηση, το τετρακόπτερο, η συμβατική και φωτογραμμετρική αποτύπωση κλπ. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι ο χώρος είναι πλέον ώριμος να υποδεχθεί μια ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ που θα τον αξιοποιήσει μέσα από ένα συγχρηματοδοτούμενο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού. Για το λόγο αυτό το θέμα έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης με την τοπική Εφορεία, η οποία πρέπει να αναλάβει σχετική δράση  για την ανάδειξη και την επισκεψιμότητα της σημαντικής αυτής πόλης με τα πολλά δημόσια κτίρια και την εντυπωσιακή οχύρωση. Του μοναδικού, πράγματι, αρχαιολογικού χώρου  ανάμεσα σε Φιλίππους και Άβδηρα, που είναι έτοιμος να υποδεχθεί και να υποστηρίζει μια τέτοια προοπτική. Το θετικό είναι ότι σε αυτή την προσπάθεια, τόσο της συνέχισης της ανασκαφής όσο και της ανάδειξης της αρχαίας Πιστύρου, έχουμε αρωγό και συμπαραστάτη το Δήμο Νέστου που έχει αγκαλιάσει το εγχείρημα και κάτι το καλύτερο δυνατόν στο μέτρο των δυνατοτήτων του».

     

    ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ;

    «Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχει ήδη εκπονημένη Μελέτη Ανάδειξης, με τη συνδρομή της τεχνικής υπηρεσίας, του Δήμου Νέστου από το 2014, η οποία έχει, βεβαίως, παραχωρηθεί στην τότε Εφορεία. Αυτό που απαιτείται τώρα είναι επικαιροποίηση και βελτίωση αυτής της Μελέτης, ώστε να είναι έτοιμη να κατατεθεί προς έγκριση στο ΚΑΣ και στο ΥΠΠΟΑ. Επειδή η Εφορεία έχει να σηκώσει το μεγάλο βάρος των έργων στους Φιλίππους και στη Θάσο, η πρωτοβουλία ίσως μπορεί να αναληφθεί από το ίδιο το ΥΠΠΟΑ, αυτό όμως είναι κάτι που δεν έχει συζητηθεί προς το παρόν».

     

    Ο ναός_σηκός και πρόδομος

    Τα στοιχεία που καθιστούν σπάνια την μεταλλουργία της Πιστύρου

     

    ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΝΕΩΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ «ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΛΛΟΡΓΙΑΣ»;

    «Με την πρόσφατη αρχαιομετρική μελέτη μεταλλουργικών ευρημάτων από την Πίστυρο προέκυψαν στοιχεία για την παραγωγή πολύτιμων μετάλλων μέσω σύνθετων πρακτικών που μαρτυρούν υψηλό επίπεδο τεχνολογικών γνώσεων. Το πρώτο στάδιο περιλάμβανε την εκκαμίνευση των πολυμεταλλικών κοιτασμάτων της Λεκάνης, και οδηγούσε στη διαμόρφωση ενός προϊόντος και δύο παραπροϊόντων. Πρώτον, ένα κράμα μόλυβδου-αντιμονίου που οι αναλύσεις έδειξαν ότι περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις χρυσού και υπόκειτο σε περεταίρω επεξεργασία. Δεύτερον, ένα παραπροϊόν που αποτελείται από σίδηρο και αρσενικό και τρίτον μεγάλες ποσότητες υποπροϊόντων, δηλαδή τις σκωρίες. Το κύριο προϊόν υποβαλλόταν σε δεύτερη τήξη υπό οξειδωτικές συνθήκες με αποτέλεσμα να διαχωρίζεται ο αντιμονιούχος μόλυβδος από τον περιεχόμενο χρυσό. Οι αναλύσεις έδειξαν επίσης ότι ο χρυσός που εντοπίστηκε σε μικροποσότητες μέσα στα απορρίμματα της διαδικασίας περιέχει ιχνοστοιχεία πλατίνας. Στοιχεία για την εξαγωγή αργύρου μαρτυρούν οι λιθάργυροι που είναι πλακοειδείς μάζες οξειδωμένου μολύβδου και προέκυψαν κατά το στάδιο της κυπέλλωσης δηλαδή του διαχωρισμού του αργύρου από τον μόλυβδο. Τα ευρήματα παραγωγής χρυσού και αργύρου από την Πίστυρο είναι ιδιαίτερα σημαντικά λόγω της σπανιότητάς τους. Η άμεση πρόσβαση σε χρυσό και άργυρο ήταν καθοριστική στην ανάπτυξη της τοπικής χρυσοχοΐας και αργυροχοΐας».

     

    ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ

    ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ ΠΙΣΤΥΡΟΥ

     

    1 Ευστράτιος Παπαδόπουλος, Δρ.Αρχαιολόγος:  Αρχιτεκτονική, Στρωματογραφία

    2 Άγγελος Ζάννης, Δρ.Αρχαιολόγος- Ιστορικός:  Επιγραφές, Ιστορικές Πηγές

    3 Νεραντζής Νεραντζής, Δρ.Αρχαιολόγος- Αρχαιομέτρης: Μεταλλουργία

    4 Ιωάννης Μανιάτης, Δρ. Φυσικός : Αναλύσεις Υλικών -Χρονολόγηση

    5 Ελισάβετ Φεργαδιώτου,  Δρ.Αρχαιομέτρης: Αναλύσεις Πηλών, Υάλων

    6 Νίκη Ευελπίδου, Καθ. Γεωλογίας ΕΚΠΑ:  Γεωμορφολογία

    7 Έφη Φώτου-Jones, Δρ. Αρχαιολόγος-Αρχαιομέτρης: Μεταλλουργία

    8 Μιλτιάδης Μυτελέτσης,  Αρχαιολόγος:  Νομίσματα

    9 Πηνελόπη Μάλαμα, Αρχαιολόγος: Ελληνιστική Κεραμική

    10 Γεωργία Αριστοδήμου, Δρ.Αρχαιολόγος: Ανάγλυφα

    11 Σοφία Βακιρτζή, Δρ. Αρχαιολόγος: Υφαντική

    12 Κατερίνα Μπεχτσή, Αρχαιολόγος: Ειδωλοπλαστική

    13 Αλεξάνδρα Πεντότη, MΑ Αρχαιολόγος:Πιθοπλαστική

    14 Ελένη Σαμαρτζίδου,  Δρ.Αρχαιοζωολόγος: Ζωοαρχαιολογία

    15 Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου,  Δρ.Ανθρωπολόγος:Αρχαιοανθρωπολογικά

    16 TonyKozelj, Δρ.Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος: Αρχιτεκτονική-Λατομία

    17 ManuelaWurch-Kozelj,Δρ. Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος:  Αρχιτεκτονική-Λατομία

    18 Χαράλαμπος Οικονομίδης ΜΑ. Αρχαιολόγος:Πύργοι, Πύλες

    19 Κωνσταντίνος Φίλης, Αρχαιολόγος:  Σφραγίσματα αμφορέων/κεράμων

    20 Γρηγόριος Τσόκας, Δρ. Γεωλόγος: Γεωφυσική Διασκόπηση

    21 Ιωάννης Σιούρης, Δρ.Φυσικός: Αναλύσεις Υλικών

    1. Σάββας Καρνέζος, Συντηρητής: Συντήρηση
    2. Νικόλαος Τζενετάκης, Τοπογράφος,Φωτογραμμετρία
    3. Γεώργιος Διαμαντίδης, Τοπογράφος, Τοπογραφική αποτύπωση
    4. Χρύσα Σιδηράτου, Σχεδιάστρια, Σχεδίαση
    5. Αμαλία Αβραμίδου, Δρ. Αρχαιολόγος: Κλασική Κεραμική
    6. Δέσποινα Τσιαφάκη, Δρ. Αρχαιολόγος: Αρχαϊκή Κεραμική
    7. Θεόδωρος Παπαδόπουλος, Δασολόγος: Φυσικό Περιβάλλον- Βλάστηση

    Δημοσιεύτηκε στις

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.