Χρονόμετρο

    Αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο των «Αράπηδων», κατάλοιπο της διονυσιακής λατρείας – ΑΥΡΙΟ ΣΤΙΣ 12 ΤΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΣΤΗ ΝΙΚΗΣΙΑΝΗ ΠΑΓΓΑΙΟΥ

    Δημοσιεύτηκε στις

    Για την παρουσίαση του εντυπωσιακού λαογραφικού δρωμένου συνεργάζονται ο Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Νικήσιανης «Ο ΑΡΑΠΗΣ» και η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Παγγαίου

     

     

     

     

    Ανήμερα των Θεοφανείων, στη Νικήσιανη του Δήμου Παγγαίου, αναβιώνει το έθιμο των «Αράπηδων», ένα έθιμο που κρατάει από την αρχαιότητα και συνδέεται με τις λατρείες του θεού Διονύσου, αποδεικνύοντας τη μακραίωνη ιστορία του χωριού, αλλά και των κατοίκων της.

     

    Το όνομα «Αράπηδες» αποδόθηκε στους πρωταγωνιστές, επειδή στη ζωόμορφη μεταμφίεση τους κυριαρχεί το μαύρο χρώμα, με μαύρες φλοκωτές κάπες και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες, κεφαλοστολές από γιδοπροβιές.

     

    Όλες οι ομάδες των «Αράπηδων» κάνουν κοινή παρέλαση στους δρόμους, υπό τους εκκωφαντικούς ήχους των κουδουνιών τους, ώστε με τον ήχο τους να διώξουν τα κακά πνεύματα.

     

    Δύο αρχηγοί ομάδων παλεύουν μέχρι την τελική πτώση του ενός. Ακολούθως, γύρω από τον πεσμένο αρχηγό, μαζεύονται όλοι, σε μια μυσταγωγία, που τελειώνει με την ανάσταση του νεκρού και τον ιδιόρρυθμο ξέφρενο χορό όλων, που ακολουθεί.

    arapides-1

    Από το παγανιστικό έθιμο των «Αράπηδων» γίνεται ξανά γνωστή η λατρεία των τοπικών θεοτήτων της Γονιμότητας (του Διονύσου και της Βενδίδας), ενώ η μάχη συμβολίζει το θάνατο του Διονύσου από τους Τιτάνες και την ανάστασή του από το Δία, όπως και μεταξύ των στοιχείων της Φύσης, στον Χειμώνα και στην Άνοιξη, αλλά και κατ’ επέκταση ανάμεσα στο Κακό και στο Καλό, το οποίο θριαμβεύει με την ανάσταση της φύσης, προαναγγέλλοντας τον ερχομό της άνοιξης.

    arapides-2

     

    Το Μαντείο, οι Σάιοι και ο Μέγας Αλέξανδρος

     

    Στις ψηλότερες κορυφές του Παγγαίου, που αγκαλιάζουν τη σημερινή Νικήσιανη, υπήρχε το μαντείο του Διονύσου. Ήταν τόσο ξακουστό, που οι θρύλοι αναφέρουν ότι μεταξύ αυτών που το συμβουλεύτηκαν ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Ρωμαίος Οκτάβιος.

     

    Η αναβίωση του εθίμου των «Αράπηδων» (σ.σ. αναφέρονται και ως Αραπ’δις) σε αυτή την περίοδο του χρόνου ήταν κατάλοιπο των καλενταριών, δηλαδή των εκδηλώσεων που στην αρχαιότητα τελούνταν στην αρχή μιας περιόδου. Ο «Αράπ’ς» με την επιβλητική του εμφάνιση προκαλούσε δέος και φόβο.

     

    Άλλοι θρύλοι που συνοδεύουν το έθιμο, αναφέρουν ότι οι κουδουνοφόροι του Παγγαίου είχαν καθοριστικό ρόλο στη διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και στη νικηφόρα μάχη ενάντια στον βασιλιά των Ινδών, Πώρρο, το 327π.Χ..

     

    Ο Πώρρος παρέταξε ελέφαντες για να αναχαιτίσει τους Μακεδόνες, με τον στρατό να τρομοκρατείται από τον όγκο των ζώων. Τότε, σύμφωνα με τον θρύλο, στον Μ. Αλέξανδρο παρουσιάστηκαν οι Σάιοι, μια θρακική φυλή, που κατοικούσε στην περιοχή της Νικήσιανης. Με τη μεταμφίεση τους, με προβιές και τον εκκωφαντικό ήχο των τσανιών (κουδουνιών), ήταν αυτοί που τώρα τρόμαζαν τους ελέφαντες, αναγκάζοντάς τους να τραπούν σε φυγή την παράταξη και τον Μακεδόνα στρατηλάτη να κερδίζει στη μάχη.

     

    arapides-3

    Η φορεσιά των Αράπηδων

     

    Παλαιότερα το έθιμο των «Αράπηδων» λάμβανε χώρα την ημέρα της Πρωτοχρονιάς ή ανήμερα του Αϊ Γιάννη, ωστόσο εδώ και λίγα χρόνια γίνεται την ημέρα των Φώτων, με την επιμέλεια και την αγάπη του Πολιτιστικού Μορφωτικού Συλλόγου Νικήσιανης «Ο Αράπης».

     

    Την ημέρα της αναβίωσης του δρώμενου (6 Ιανουαρίου), οι πρωταγωνιστές μεταμφιέζονται, φορώντας έναν μάλλινο χιτώνα που φτάνει ως τα γόνατα (γνωστή ως κάπα), καλτσούνια (λευκές μάλλινες κάλτσες) που δένονται με τις λαπάρες (δερμάτινοι ιμάντες), στα πόδια φοράνε τα τσαρβούλια, που είναι τσαρούχια από δέρμα χοίρου, ενώ το κεφάλι καλύπτει η μπαρμπότα, που έχει κωνοειδές σχήμα και τρύπες στη θέση των ματιών.

     

    Παλιότερα, η καμπούρα στην πλάτη του «Αράπη» γεμίζονταν με ξερά χόρτα, εώ τα νεότερα χρόνια χρησιμοποιούνται μαξιλάρια. Το χρώμα της μεταμφίεσης είναι αυστηρά σκούρου χρώματος, μαύρου, γκρι ή σκούρου καφέ και είναι το στοιχείο που διαφοροποιεί τους «Αράπηδες» της Νικήσιανης από τους κουδουνοφόρους άλλων περιοχών.

     

    Φυσικά, περίοπτη θέση στη μεταμφίεση του «Αράπη» έχουν τα βαριά κουδούνια, τα τσανιά και το μπατάλι, που κρέμονται στη μέση του, ώστε στον διάβα ή στον χορό του να προκαλεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο θόρυβο και στα χέρια του κρατά ένα ξύλινο σπαθί, τη μαχαίρα!

     

     

    Το τελετουργικό του εθίμου

     

    Το έθιμο των «Αράπηδων» κινητοποιεί άπαντες στη Νικήσιανη και οι νεαροί άνδρες επιθυμούν έστω για μια φορά στη ζωή τους να μεταμφιεστούν και να ξεσηκώσουν τον τόπο με τα κουδούνια στα σοκάκια του χωριού. Παλαιότερα, η προετοιμασία για το ντύσιμο των «Αράπηδων» γινόταν σε σπίτια του χωριού, ενώ αργότερα, ξεκινούσαν από τρία διαφορετικά σημεία και ύστερα από πορεία συναντιούνταν στο ύψος του Δημοτικού Σχολείου.

     

    Σήμερα, η προετοιμασία τους γίνεται στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων της Νικήσιανης. Όταν ετοιμαστούν όλοι, οι «Αράπηδες» ξεκινούν την πορεία τους στους δρόμους του χωριού και καταλήγουν ξανά στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου Νικήσιανης για το τελετουργικό.

     

    Οι «Αράπηδες» σχηματίζουν έναν κύκλο και με χοροπηδητά προοικονομούν τη μάχη που θα ακολουθήσει. Μέσα σε απόλυτη σιωπή, οι κορυφαίοι του ομίλου των «Αράπηδων» ξεχωρίζουν και βγαίνουν στη μέση του κύκλου για να παλέψουν.

     

    Στη διάρκεια της συμβολικής πάλης, ο ένας «Αράπης» πέφτει νεκρός κι ο αντίπαλός του, μαζί με τους υπόλοιπους «Αράπηδες» σχηματίζουν κύκλο, θρηνώντας πάνω από τον «νεκρό», χωρίς τον παραμικρό ήχο.

    arapides-4

    Έπειτα, ο «νεκρός» ανασταίνεται κι αρχίζει ξέφρενο χορό και δαιμονιώδη κουδουνίσματα μαζί με τους υπόλοιπους συντρόφους του, που πετούν τις μπαρμπότες  και αποκαλύπτουν τα πρόσωπά τους.

     

    Το δρώμενο αναπαριστά τον μύθο του Θεού Διόνυσου, που σκοτώνεται στη μάχη του με τους Τιτάνες κι ανασταίνεται στη συνέχεια από τον πατέρα του, τον Δία, ενώ συμβολίζει τον θρίαμβο της ζωής έναντι του θανάτου, αλλά και την ανάσταση της φύσης, με την επιβολή της Άνοιξης πάνω στον Χειμώνα!

     

    Το έθιμο των «Αράπηδων» αναβιώνει αύριο το μεσημέρι, στις 12.00, στη Νικήσιανη, με διοργανωτές τον Πολιτιστικό Μορφωτικό Σύλλογο Νικήσιανης «Ο ΑΡΑΠΗΣ», σε συνεργασία με την Κοινωφελή επιχείρηση του Δήμου Παγγαίου.

     

     

    Δημήτρης Μπουντάς


    Δημοσιεύτηκε στις 0

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.