Χρονόμετρο

    Πλήθος κόσμου στη Νικήσιανη για το πανάρχαιο έθιμο των «Αράπηδων»

    Δημοσιεύτηκε στις

    Επισκέπτες από όλα τα μήκη και πλάτη της Ελλάδας συγκέντρωσε το πανάρχαιο έθιμο των «Αράπηδων», που αναβίωσε και φέτος, ανήμερα των Θεοφανείων, στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου της Νικήσιανης του Δήμου Παγγαίου.

    Μεγάλη ήταν η συμμετοχή μεταμφιεσμένων παλικαριών, καθώς και γυναικών και κοριτσιών, οι οποίες πλαισίωσαν τα χορευτικά τμήματα, αλλά και πήραν μέρος στην προετοιμασία και το σερβίρισμα εδεσμάτων και κρασιού/τσίπουρου στη διάρκεια της εκδήλωσης.

    Παρά τις πρόσφατες χιονοπτώσεις και το τσουχτερό κρύο, ο καιρός στάθηκε συμπαραστάτης των διοργανωτών, φέρνοντας στη Νικήσιανη εκατοντάδες επισκέπτες από την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Χαλκιδική και τους όμορους νομούς, οι οποίοι απόλαυσαν το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της, που οργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Μορφωτικό Σύλλογο Νικήσιανης «Ο ΑΡΑΠΗΣ», με τη στήριξη της Κοινωφελούς Επιχείρησης του δήμου Παγγαίου.

    Στην εκδήλωση, προσκεκλημένοι του συλλόγου ήταν οι σύλλογοι «Γερακίνα» Νιγρίτας και Εμ. Παππά Σερρών, όπως και ο «Ροδίτης» Κομοτηνής, ενώ όσοι παρακολούθησαν το έθιμο είχαν την ευκαιρία να πάρουν μια καλή «γεύση» κι από τους ξακουστούς Νικησιανιώτες παραδοσιακούς τραγουδιστές, χάρη στον αγέραστο (93χρονο!) Βαγγέλη Δασκαλούδη («Ντούρη») και στον αντιπρόεδρο του Συλλόγου Απόστολο Αθιανό!
    Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσε ο Δήμαρχος Παγγαίου, Φίλιππος Αναστασιάδης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Κώστας Γάκης, πλήθος αντιδημάρχων, δημοτικών και τοπικών συμβούλων.

     

    Το έθιμο των «Αράπηδων» και οι συμβολισμοί

    Στις κορυφές του Παγγαίου όρους, που «αγκαλιάζουν» τη σημερινή Νικήσιανη, υπήρχε το μαντείο του Διονύσου. Αυτό ήταν τόσο ξακουστό και παλαιό και θρύλοι αναφέρουν ότι μεταξύ αυτών που το συμβουλεύτηκαν ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος.

    Σ’ αυτό το ιερό του Διονύσου, με τους μυστηριώδεις παγανιστικούς τρόπους λατρείας, γινόταν η γονιμοποίηση της φύσης, ενώ οι λατρευτές του Διονύσου επιζητούσαν την επικοινωνία με τους θεούς και την αθανασία της ψυχής.

    Κατάλοιπο αυτής της Διονυσιακής λατρείας θεωρείται το έθιμο των «Αράπηδων» της Νικήσιανης, γνωστό και ως «Αράπ’δις». Η αναβίωση του εθίμου σε αυτή την περίοδο του χρόνου ήταν κατάλοιπο των καλενταριών, δηλαδή των εκδηλώσεων που στην αρχαιότητα τελούνταν στην αρχή μιας περιόδου. Ο «Αράπ’ς» έχει επιβλητική εμφάνιση προκαλώντας δέος και φόβο. Λέγεται μάλιστα στο χωριό ότι σε μια μάχη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι «Αράπ’δις» έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη νικηφόρα έκβασή της. Ο εχθρός διέθετε ελέφαντες που η αντιμετώπισή τους προβλημάτιζε τον Έλληνα Αρχιστράτηγο. Τότε παρουσιάστηκαν οι Σάοι, κάτοικοι της Νικήσιανης, ζητώντας να συνδράμουν στη μάχη ντυμένοι «Αράπηδες». Ο θόρυβος των τσανιών (κουδουνιών) προκάλεσε τρόμο στους ελέφαντες, τους έτρεψε σε φυγή και η μάχη είχε θετική έκβαση.

    Παλαιότερα το έθιμο των «Αράπηδων» λάμβανε χώρα και την ημέρα της Πρωτοχρονιάς ή ανήμερα του Αϊ Γιάννη, ωστόσο εδώ και λίγα χρόνια γίνεται την ημέρα των Φώτων.

    Την παραμονή της αναβίωσης του εθίμου, αργά το βράδυ νεαρά παιδιά φορούν στη μέση τα τσάνια και γυρίζουν στους δρόμους του χωριού, προειδοποιώντας για την έλευση των «Αράπηδων», δηλαδή ανθρώπων ντυμένων με προβιές ζώων ή κάπα που σκεπάζει όλο το κορμί μέχρι τις κνήμες. Η ράχη παραγεμίζεται με χόρτα για να σχηματιστεί καμπούρα και στη μέση έχουν τέσσερα κουδούνια, τα «τσανιά» που το ένα είναι μεγαλύτερο και λέγεται «μπατάλι».

    Στις κνήμες, δένονται καλτσούνια και στο πέλμα υπάρχουν τα «τσαρβούλια», ενώ το πιο χαρακτηριστικό της περιβολής είναι η κάλυψη του κεφαλιού με την «μπαρμπούτα», που είναι από μαύρο τραγίσιο δέρμα.

    Κάθε χρόνο, μετά τον εκκλησιασμό, οι αράπηδες με ένα φουστανελοφόρο μπροστά, πηδώντας και κρατώντας ξύλινες μαχαίρες, μέσα στο πανδαιμόνιο του κρότου των κουδουνιών γυρίζουν στους δρόμους της κωμόπολης για να διώξουν τα κακά πνεύματα.

    Παλιότερα, η πορεία οδηγούνταν στην πλατεία, όπου τελικά μονομαχούσαν δύο αράπηδες και ο ένας από αυτούς πέφτει νεκρός, συμβολίζοντας τον θάνατο του Διόνυσου από τους Τιτάνες, που στη συνέχεια ανασταίνεται από το Δία, αλλά τα τελευταία χρόνια το έθιμο τελείται στο προαύλιο του Δημοτικού σχολείου.

    Κατά την παράδοση, συμβολίζεται η ζωή με το θάνατο και την ανάσταση, ενώ κατ’ άλλους η χειμερία νάρκη της φύσης που είναι ο χειμώνας και στη συνέχεια η ανάσταση της με τον ερχομό της άνοιξης.

    Το πανάρχαιο ειδωλολατρικό έθιμο των «Αράπηδων» δείχνει τη γνησιότητα της καταγωγής των ανθρώπων, που διατηρείται χωρίς διακοπή από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα για λαογραφικούς και παραδοσιακούς κατά κύριο λόγο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Νικήσιανης.

    Ανήμερα των Θεοφανείων, το έθιμο των «Αράπηδων», εκτός από τη Νικήσιανη, συναντάται στο Μοναστηράκι, στον Ξηροπόταμο και στο Βώλακα της Δράμας και τελείται με διάφορες παραλλαγές, όπου και πάλι στη μεταμφίεση των πρωταγωνιστών κυριαρχεί το μαύρο χρώμα, με μαύρες φλοκωτές κάπες και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες, κεφαλοστολές από γιδοπροβιές.

     

    Δημήτρης Μπουντάς

     

    arapides (1) arapides (2) arapides (3) arapides (4) arapides (5)

    Φωτογραφίες: Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Νικήσιανης «Ο ΑΡΑΠΗΣ»/facebook


    Δημοσιεύτηκε στις 0

    Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.