Η αποκωδικοποίηση της ανασκαφής στον λόφο Καστά και οι μεταμνημονιακές της προεκτάσεις
Όταν το απόγευμα της 8ης Αυγούστους χτύπησε το τηλέφωνο και μια γνωστή φωνή μου ανήγγειλε από την άλλη άκρη ότι ίσως να έχει βρεθεί στην Αμφίπολη ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ένα υψηλής τάσης ηλεκτρικό ρεύμα με διαπέρασε και χρειάστηκα αρκετή ώρα για να συνέλθω. Ταλαντευόμουνα για ώρα αν θα πρέπει να την γράψω την είδηση και να την «ανεβάσω» στο διαδίκτυο ή να περιμένω. Η πηγή αξιόπιστη, αλλά δεν μου έδωσε και τα στοιχεία που ήταν απαραίτητα για την τεκμηρίωση. Γράφω τελικά την είδηση διατυπώνοντας την βεβαιότητα ότι βρέθηκε μακεδονικός βασιλικός τάφος που ίσως να ανήκει στην οικογένεια του Μ. Αλεξάνδρου και ίσως να βρίσκετε και ο ίδιος μέσα (Εδώ: http://www.xronometro.com/tafos-megalou-alexandrou/). Την επομένη υπάρχει μια μικρής έκτασης αναδημοσίευση της είδησης από άλλες ιστοσελίδες. Βρίσκομαι στην Αμφίπολη και συγχρόνως μαθαίνω δύο ημέρες μετά για τις Σφίγγες που φυλάνε τον τάφο (Εδώ: http://www.xronometro.com/sfigges-amfipolis/), στην συνέχεια ο χορός των αποκαλύψεων συνεχίζεται με την είδηση για τις ακέφαλες σφίγγες (εδώ: http://www.xronometro.com/oi-sfigges-tou-megalou-aleksandroy/), στις 11 Αυγούστου έχουμε την πρώτη φωτογραφία από τον τάφο και την επομένη το πρωί, στις 12 Αυγούστου, έρχεται η επίσκεψη του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στον λόφο Καστά, στην Αμφίπολη να επιβεβαιώσει την σπουδαιότητα των ευρημάτων.
Οι επιγραφές που ήταν επιστήλια
Η παραπάνω αναδρομή κρίθηκε αναγκαία, ακούγοντας το Σαββάτο το πρωί τον υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τασούλα να μιλάει για την «εποποιία της Αμφίπολης». Στον χρόνο που κύλησε από την πρώτη ανάρτηση στις 8 Αυγούστου μέχρι τώρα, εκατομμύρια άνθρωποι στην Ελλάδα και το εξωτερικό «συντονίστηκαν» με την ανασκαφή της Αμφίπολης. Τα μάτια όλων στραμμένα στην αναζήτηση του «Αγίου Δισκοπότηρου» που μας έρχεται από τον λαμπρό αιώνα της Μακεδονικής δυναστείας. Μέχρι τώρα το ζητούμενο στην ανασκαφή ήταν τα αρχαιολογικά ευρήματα και το πόσο κοντά μας φέρνουν αυτά στις απαντήσεις των ερωτημάτων που έχουν τεθεί. Μέχρι σήμερα τα δύο ευρήματα που δεν έχουν «μιλήσει» ακόμη, είναι τα οστά που βρέθηκαν στο βάθος του τρίτου θαλάμου και τα οποία σύμφωνα με την γεν. γραμ. του ΥΠΠΟΑ Λίνα Μενδώνη δεν φέρουν ίχνη ταρίχευσης ή καύσης… και τα δύο επιστήλια με γραπτό τον διάκοσμο, για τα οποία είχαμε μιλήσει από τις 10 Σεπτεμβρίου, όταν μεταφέρθηκαν με εντυπωσιακή κινητοποίηση της αστυνομίας στο μουσείο (Εδώ: http://www.xronometro.com/neaeurimata-10-9/).
Το ΥΠΠΟΑ μας είχε διαψεύσει τότε λέγοντας ότι δεν βρέθηκαν επιγραφές (!!!), στην συνέχεια, λίγο αργότερα η εκπρόσωπος Τύπου Άννα Παναγιωταρέα μίλησε για επιστήλια, το Σαββάτο μάθαμε ότι εμφανίζονται ανθρώπινες παραστάσεις σε πομπή και σκεύη… λέτε μέχρι να ολοκληρωθεί ο καθαρισμός με την χρήση laser να έχουμε και κάποιες λέξεις; Σε κάθε περίπτωση είμαστε σε καλό δρόμο, καθώς αυτές οι παραστάσεις ενισχύσουν και άλλο το συμπέρασμα που ήδη υπάρχει για τον τάφο.
Νεώτερα δεν θα έχουμε από την ανασκαφή αν δεν περάσουν 2 – 3 εβδομάδες που θέλει ο καθηγητής Γρήγορης Τσόκας από το ΑΠΘ για να επεξεργαστεί τα αποτελέσματα της γεωσκόπησης, οπότε στο σημείο που θα υποδείξει θα αρχίσει και πάλι να δουλεύει η ανασκαφική σκαπάνη. Μέχρι τότε η μοναδική ελπίδα για κάποιο νεώτερο στοιχείο είναι η ομιλία της Κατερίνας Περιστέρη και των συνεργατών της το προσεχές Σαββάτο στην Αθήνα!!!
Το ντόμινο της Αμφίπολης
Τώρα που θα μεσολαβήσει ένα διάστημα λίγων εβδομάδων ανάπαυλας από ανακοινώσεις, σχετικές με νέα ευρήματα, είναι ίσως μια καλή ευκαιρία για μια απόπειρα στοχασμού με αφορμή την ανασκαφή της Αμφίπολης. Όπως είπε ο κ. Τασούλας, στα θετικά της ανασκαφής είναι ότι για πρώτη φορά έρχεται στο προσκήνιο με τόσο ελκυστικό τρόπο η αρχαιολογία και το επάγγελμα του αρχαιολόγου. Για πρώτη φορά ακούμε παιδιά του δημοτικού να δηλώνουν ότι δεν θέλουν να γίνουν τραγουδιστές ή ηθοποιοί, αλλά αρχαιολόγοι. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Η ανασκαφή στον λόφο Καστά, μπορεί να αποτελέσει εκείνο το γεγονός που θα είναι η αφετηρία για να υπάρξει μια άλλη ατζέντα στη χώρα μας για την οικονομία και την έξοδο από το μνημόνιο. Μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα ντόμινο εξελίξεων αρκεί να ξεφύγουμε έστω και λίγο από το ερώτημα του ποιος είναι θαμμένος μέσα.
Στο δεύτερο μισό του τετάρτου αιώνα, μετά την μάχη του 338 στην Χαιρώνεια, ημερομηνία σταθμός, το κέντρο βάρους της πολιτικής δύναμης στην Ελλάδα μετατοπίζεται στην Μακεδονία, μαζί μετακινείται σταδιακά και το οικονομικό κέντρο βάρους, καθώς ο χρυσός του Παγγαίου γεμίζει τα θησαυροφυλάκια του μακεδονικού βασιλείου και στην συνέχεια έρχονται και οι θησαυροί της Ασίας. Μαζί με όλα αυτά, μετακινείται και το κέντρο βάρους της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Τα ευρήματα στο παλάτι των Αιγών αλλά και τα ταφικά μνημεία αυτής της περιόδου το μαρτυρούν, ίσως στην περίπτωση του ταφικού μνημείου στον λόφο Καστά, να φτάνουμε στο αποκορύφωμα, αν και δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι γι’ αυτό καθώς η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί και η ανασκαφή της Αμφίπολης των Ελληνιστικών χρόνων δεν μας έχει δώσει παρά ελάχιστα δείγματα.
Η αλλαγή της πολιτικής τάξης
Σύμφωνα με την κριτική στην Πολιτική Οικονομία, του Κ. Μαρξ, η διάρθρωση των παραγωγικών δυνάμεων καθορίζει το εποικοδόμημα, που για την περίπτωση της σημερινής Ελλάδας, συνοπτικά μπορούμε να το ερμηνεύσουμε ότι η ανάπτυξη της οικονομίας με κέντρο το κράτος και το δημόσιο τομέα καθόρισε και τα χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος, αλλά και προδιέγραψε την πορεία που μας οδήγησε στην φρικτή και δραματική κατάσταση της χρεωκοπίας και του μνημονίου. Επειδή το Σαββάτο ο κ. Τασούλας μίλησε για την διαμόρφωση ενός αναπτυξιακού μοντέλου με επίκεντρο την Αμφίπολη που θα αφορά το σύνολο του νομού Σερρών και το οποίο αφού δοκιμαστεί θα αναπαραχθεί και σε άλλα σημεία της χώρας, έχω να σημειώσω ότι μπορεί να ακούγεται ως μια πολύ ενδιαφέρουσα καινοτομία αλλά είναι και μια δοκιμασία για την κυβέρνηση καθώς θα πρέπει να καθορίσει σε ποιες παραγωγικές δυνάμεις θα στηριχθεί για να το διαμορφώσει και να το υλοποιήσει. Σαφώς και η τοπική κοινωνία εκφράζεται μέσα από την αυτοδιοίκηση, Τοπική και Περιφερειακή, καθώς και τους βουλευτές της, αλλά αυτοί δεν μπορεί να είναι οι φορείς ανάπτυξης αλλά να λειτουργήσουν συμπληρωματικά και φυσικά να ξεκαθαρίσουν τι επιδιώκουν, θέλουν να μοιράζουν άδειες για καντίνες και να προσλαμβάνουν φύλακες των αρχαιολογικών χώρων με οκτάμηνα ή θέλουν ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θα φέρει την Αμφίπολη στο σημείο να είναι ένα πρότυπο;
Ο χώρος δεν μας επιτρέπει να επεκταθούμε προς το παρόν περισσότερο στο θέμα, θα επανέλθουμε σύντομα και σε συνάρτηση με τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις. Ωστόσο, θα επαναλάβουμε ότι και η Βεργίνα είχε τις προϋποθέσεις για ένα αναπτυξιακό άλμα αλλά ποτέ δεν έγινε. Στην Ελλάδα αν ψάξει κανείς θα βρει χιλιάδες ματαιωμένες ελπίδες.
Ελπίζω ότι η Αμφίπολη θα είναι η εξαίρεση, όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά γιατί, τουλάχιστον για τα εκατομμύρια των Ελλήνων που παρακολουθούν την ανασκαφή με κομμένη ανάσα, ίσως το πιο σημαντικό να μην είναι μόνο το να αποδειχθεί ότι τα οστά ανήκουν στον Μέγα Αλέξανδρο, αλλά να μπορέσει αυτή η υπόθεση εργασίας να αναστήσει μέσα από τον τάφο την Ελπίδα της εξόδου από την κρίση με ένα παραγωγικό τρόπο που θα δώσει στην χώρα την χαμένης της αξιοπρέπεια. Το να αποδειχθεί ότι στην Αμφίπολη είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος έχει πολύ μεγάλη σημασία για το συμβολικό κεφάλαιο της περιοχής και της χώρας συνολικά, αλλά και μόνο το γεγονός ότι έχουμε στα χέρια μας ένα μνημείο δηλωτικό της εποχής και της δόξας του μεγάλου στρατηλάτη, είναι ένα ακαταμάχητο υπερόπλο για να μπορέσει να ξεκινήσει από εδώ μια θαυμάσια αφήγηση μιας δυναμικής πορείας της χώρας μακριά από τους δανειστές και τα μνημόνια.
Ευθύνη όλων
Η παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι παντού στην Αμφίπολη, και πιο έντονη από ποτέ άλλοτε. Αυτό δημιουργεί μια ώθηση που δεν πρέπει να χαθεί μέσα στην ρηχή αντιπαράθεση μνημόνιο – αντιμνημόνιο. Γι’ αυτό μετά τις δηλώσεις του κ. Τασούλα και το τι νοηματοδοτούν για τη χώρα σήμερα τα ευρήματα της ανασκαφής στην Αμφίπολη, θα ήταν καλοδεχούμενη και η τοποθέτηση του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων. Η αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων της ανασκαφής και της Ιστορίας είναι καθήκον του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων και στην βάση μιας έντιμης σχέσης με του πολίτες οφείλουν να το πράξουν. Πιο σημαντικό πιστεύω ότι είναι το πώς βλέπει ο καθένας εξ αυτών την αποκωδικοποίηση του μηνύματος της Αμφίπολης και λιγότερο το ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος Δημοκρατίας.
Δεν είναι ανώφελο, γιατί η ιστορία αυτού του τόπου δεν θα σταματήσει την ημέρα που θα εκλεγεί ο νέος πρόεδρος δημοκρατίας, πριν ή μετά από τις βουλευτικές εκλογές, αλλά θα συνεχιστεί και μετά και για να μην είμαστε στην σκιά των μνημονίων κάτι πρέπει να αρχίσει να αλλάζει και αυτό δεν είναι μια εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία, αλλά το πέρασμα από το μνημόνιο στην μετά μνημόνιο εποχή, με κινητήριο μοχλό της παραγωγικές δυνάμεις. Σε αυτό θα κριθούν όλοι, κυβέρνηση και τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήδη είναι εδώ, εμάς περιμένει για μια νέα εκστρατεία εξόδου από το μνημόνιο. Ευχόμαστε να είμαστε όλοι και να μην υπάρχουν απουσίες από τη μάχη, να μην επαναληφθεί το: Όλοι οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων.
Θεόδωρος Αν. Σπανέλης