Τι κινητά ευρήματα εντοπίστηκαν στην ανασκαφή και γιατί δεν ανακοινώνονται
Η σημερινή ενημέρωση για την εξέλιξη της ανασκαφής στον μεγάλο Τύμβο στην Αμφίπολη, πέρα της παρουσίασης του εντυπωσιακού ψηφιδωτού στο σύνολό του, με την μορφή της Περσεφόνη να κλέβει την παράσταση, λόγω της απαράμιλλης τέχνης με την οποία αποδόθηκε από τον καλλιτέχνη η αρπαγή της από τον Πλούτωνα, περιελάμβανε και ερμηνευτικές προσεγγίζεις σχετικά με την θεματολογία του ψηφιδωτού, τους συσχετισμούς που υπάρχουν με άλλες αντίστοιχες παραστάσεις και φυσικά το τι άλλες πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν από το συγκεκριμένο εύρημα.
Σύμφωνα με την απάντηση της γεν. γραμ. του ΥΠΠΟΑ Λίνας Μενδώνης η παρουσία της αρπαγής της Περσεφόνης, πέρα από την απαράμιλλη τέχνη με την οποία έχει αποδοθεί, βοηθάει να ταυτίσουμε τον τάφο με την δυναστεία των Τημελιδών, καθώς ο εκάστοτε επικεφαλής του βασικού οίκου, ήταν αρχιερέας των Ορφικών Μυστηρίων και Διονυσιακών τελετών και ως εκ τούτου γι’ αυτό είναι ένα προσφιλές μοτίβο στους τάφους της Μακεδονικής Δυναστείας στις Αιγές.
Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε το γεγονός ότι για πρώτη φορά η αρπαγή της Περσεφόνης κοσμεί μακεδονικό τάφο στην Ανατολική Μακεδονία και μάλιστα με ένα τρόπο που εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για την τέχνη της εποχής, γεγονός που γεννάει επιπλέον ερωτήματα για το ποιος έχει ταφεί στην Αμφίπολη από τη βασιλική οικογένεια, ο Μέγας Αλέξανδρος ή μέλη της οικογένειας του; Όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά στην συνέντευξη Τύπου, από τους βασιλικούς τάφους στις Αιγές, έχουμε δείγματα ζωγραφικής όπου υπάρχει η προοπτική, τεχνική που διαδόθηκε την εποχή της Αναγέννησης αρκετούς αιώνες μετά, αλλά για πρώτη φορά έχουμε την προοπτική σε ψηφιδωτό και μάλιστα να έχει αποδοθεί με τόσο άριστο τρόπο.
Ερωτηθείς επίσης η επικεφαλής αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη για το αν έχουν βρεθεί κινητά ευρήματα εντός του ταφικού μνημείου απάντησε θετικά, προσθέτοντας ότι όταν καθαριστούν και μελετηθούν θα υπάρξουν ανακοινώσεις, καθώς τώρα δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν σε ένα δελτίο Τύπου. Όσον αφορά την ζημιά που έχει υποστεί το ψηφιδωτό στο κέντρο του, ειπώθηκε ότι με τα μέχρι τώρα στοιχεία προκύπτει ότι δεν είναι αποτέλεσμα φυσικής φθοράς, αλλά ούτε και αποτέλεσμα πράξης τυμβωρύχων καθώς δεν θα είχε κανένα νόημα. Επιπλέον, συζήτηση έγινε και για το χρόνο που πραγματοποιήθηκε η επίχωση στο εσωτερικό του μνημείου, όπου κατά την κ. Μενδώνη όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά, αν δηλαδή έγινε μαζί με την κατασκευή ή σε ύστερους χρόνους. Θέμα τέθηκε επίσης για αν βρέθηκαν και οι άλλες δύο πλάκες που θα έπρεπε να κλείνουν την οροφή στον δεύτερο θάλαμο, πέραν αυτής με την παράσταση του Ρόδακα, η απάντηση της κ. Μενδώνη ήταν ότι εκτιμούσαν ότι θα έβρισκαν άλλες δύο, αλλά αυτό δεν έγινε με συνέπεια να προβληματίζονται και οι ίδιοι, κατά πόσο υπήρχαν ή ο αρχιτέκτονας τοποθέτησε μόνο μια, στην δυτική πλευρά της οροφής και αν ναι, γιατί; Όπως είπε χαρακτηριστικά η κ. Μενδώνη, αυτό θα αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και μελέτης, στο μέλλον. Τέλος να σημειώσουμε ότι από το Σαββάτο η ανασκαφή συνεχίζεται στον τρίτο θάλαμο, όπου όπως όλα δείχνουν θα μας φέρει πιο κοντά στο χώρο τη ταφής.
Ερωτήσεις και απαντήσεις
Παραθέτουμε τα κυριότερα σημεία των ερωτήσεων και των απαντήσεων της χθεσινής συνέντευξης Τύπου:
Ερώτηση: Ποια σχέση μπορεί να έχει η αρπαγή της Περσεφόνης με το συγκεκριμένο μνημείο; Κ. Περιστέρη: Η αρπαγή είναι ένα καθαρά ταφικό θέμα. Έχουμε ένα ακόμη δείγμα χρονολόγησης του τάφου: Τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα .π.Χ.
Ερώτηση: Ποια σχέση μπορεί να υπάρχει στην αναπαράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης με τη δυναστεία των Τημενιδών. Λ. Μενδώνη: Βρίσκουμε την σκηνή της αρπαγής της Περσεφόνης στην τοιχογραφία του λεγόμενου τάφου της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Έχουμε και δεύτερη απεικόνιση με τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη, σε σκηνή ιερού γάμου, στο ερεισίνωτο του μαρμάρινου θρόνου, στον τάφο της Ευρυδίκης, μητέρας του Φιλίππου, στις Αιγές. Οι σκηνές αυτές συνδέονται με τις λατρείες του κάτω κόσμου, με την Ορφική λατρεία- κάθοδος στον Άδη-καθώς και με τις διονυσιακές τελετές. Ο εκάστοτε επικεφαλής του οίκου των Μακεδόνων ήταν ο αρχιερέας αυτών των λατρειών. Σας θυμίζω την πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» για τα κατάλοιπα της μάσκας που βρέθηκαν στα κατάλοιπα των οστών του Φιλίππου. Σύμφωνα με τους ειδικούς ήταν η μάσκα, την οποία φορούσε ο Φίλιππος στις ορφικές τελετές. Επομένως, η παράσταση στην περίπτωσή μας έχει συμβολική σημασία, η οποία μπορεί να δηλώνει κάποια σχέση του ”ενοίκου” του τάφου με τον μακεδονικό οίκο. Ο πολιτικός συμβολισμός είναι πολύ ισχυρός σε όλες τις εποχές.
Ερώτηση: Μπορούμε από την παράσταση να βγάλουμε συμπέρασμα για το φύλο του νεκρού. Κ. Περιστέρη: Όχι δεν μπορούμε
Ερώτηση: Μετά το ψηφιδωτό βρισκόμαστε στην μαρμάρινη θύρα, πριν από τον κυρίως θάλαμο. Ένα τέτοιο ψηφιδωτό μας προϊδεάζει για το πόσο σημαντικός είναι ο νεκρός; Κ. Περιστέρη: Χωρίς αμφιβολία ο νεκρός ήταν εξαιρετικά σημαντικός.
Ερώτηση: Πως εξηγείτε το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί ένα κανένα κινητό εύρημα κατά την ανασκαφή; Κ. Περιστέρη: Έχουμε βρει κινητά, όπως κεραμική, καρφιά κ.ά. Όμως δεν μπορούμε να τα βάλουμε όλα σ᾽ ένα δελτίο τύπου. Δεν μπορούμε να πούμε βρέθηκαν όστρακα ή καρφιά. Όλα χρειάζονται συντήρηση και όλα χρειάζονται μελέτη.
Ερώτηση: Το δημοτικό συμβούλιο Σερρών έβγαλε ψήφισμα να δημιουργηθεί ένα υπερσύγχρονο μουσείο στην Αμφίπολη και ένα στις Σέρρες. Κ. Περιστέρη: Το θέμα του Μουσείου των Σερρών το ψάχνουμε από το 2004. Λ. Μενδώνη: Τα ευρήματα από τις ανασκαφές που γίνονται εδώ, προφανώς θα μείνουν εδώ. Αυτή η συζήτηση είναι παραπληροφόρηση. Ουδέποτε ετέθη θέμα μετακίνησης ευρήματος, οπουδήποτε αλλού, όχι μόνον από την Αμφίπολη, αλλά από οποιοδήποτε σημείο της χώρας. Η πολιτική του Υπουργείου είναι, όπου είναι δυνατόν να επιστρέφονται ευρήματα- ακόμη και από παλαιότερες ανασκαφές- στον τόπο που έχουν βρεθεί. Δεν υπάρχει ανασκαφικό εύρημα, που να απομακρύνεται από τον τόπο του. Ομολογώ πώς δεν καταλαβαίνω πώς ξεκίνησε και γιατί γίνεται μια τέτοια συζήτηση. Αυτά είναι εκ του πονηρού.
Ερώτηση: Υπάρχει τέταρτος θάλαμος ή κρύπτη; Κ. Περιστέρη: Είμαστε αρκετά ψηλά. Υποθέσεις μπορεί να γίνουν. Θα έχουμε εικόνα μετά την ανασκαφή του τρίτου χώρου.
Ερώτηση: Είπατε για την Περσεφόνη στο βασιλικό νεκροταφείο. Μπορούμε να πούμε ότι είναι βασιλικός τάφος; Κ. Περιστέρη: Είναι νωρίς. Δεν μπορούμε να πούμε τίποτε αν δεν τελειώσει η ανασκαφή. Είναι πολύ σημαντικός. Η σημαντικότητα του μνημείου ανεβαίνει και με το ψηφιδωτό που πρώτη φορά απαντάται σε ταφικό μνημείο.
Ερώτηση: Η φθορά στο κέντρο του ψηφιδωτού από τι προήλθε; Από φθορά; Από τυμβωρυχία; Απάντηση: Όχι δεν υπάρχει λογική. Φαίνεται όμως ότι δεν είναι φυσική φθορά.
Ερώτηση: Η υπόθεση ότι οι επιχώσεις -όπως λέγατε αρχικά- ότι είχαν μπει με την κατασκευή του μνημείου, ισχύει ακόμη; Κ. Περιστέρη: Να προχωρήσουμε στην ανασκαφή και θα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.
Ερώτηση: Συνάδελφοί σας, σ’ ένα κείμενο με 140 υπογραφές, σχολιάζουν ότι ποινικοποιήσατε επιστήμονες που έχουν εκφράσει άλλη επιστημονική άποψη για την ανασκαφή . Κ. Περιστέρη: Προτιμώ να προχωρεί η ανασκαφή από να ασχολούμαι από διάφορα θέματα τα οποία θεωρώ κακοήθειες.
Ερώτηση: Πόσο χρόνο θα χρειαστείτε ακόμη; Κ. Περιστέρη: Δεν κτίζουμε σπίτι. Η ανασκαφή μας οδηγεί. Ότι λέμε είναι σχετικό. Δεν ξέρουμε να σας πούμε ημερομηνίες. Δεν τρέχουμε, μας οδηγεί η ανασκαφή.
Ερώτηση: Να μείνουμε στον τρίτο θάλαμο. Πριν από ένα μήνα ο γεωλόγος πήρε “καρότο” για να σταλεί στην Ελβετία για την χρονολόγηση του τάφου. Κ. Περιστέρη: Πήρε δείγματα, αλλά δεν έχουν σταλεί ακόμη. Άλλωστε δεν μπορούμε από αυτά να χρονολογήσομε τον τάφο. Λ. Μενδώνη: Η ανάλυση των γεωλογικών δειγμάτων είναι απαραίτητη σε μια σύγχρονη ανασκαφική έρευνα, καθώς είναι απαραίτητη η γνώση του γεωπεριβάλλοντος του μνημείου. Οι αναλύσεις αυτές θα επιτρέψουν να γνωρίζομε την ακριβή σύσταση και τον τρόπο δημιουργίας των γαιών, να χρονολογήσομε τα ιζήματα.
Η όποια χρονολόγηση μπορεί να προκύψει από γεωλογικού τύπου αναλύσεις, οδηγεί και σε χρονολογήσεις εκατομμυρίων ετών. Είναι εντελώς διαφορετικά τα δεδομένα από την ιστορική, αρχαιολογική χρονολόγηση.